İki hafta öncesinde kadar ekonomi çevrelerinde büyüme, yeni çalışanların işe alınması, ihracat ile ithalat, fiyatlar ile ulaşım, yatırımlar ve maaşlara zam getirilmesi gündemdeyken koronavirüs pandemisi, sadece on günde durumu tamamen değiştirdi.

Artık yavaşlama, üretim ve tüketimin daralması, işletmelerin ve devletin alacağı yeni borçlar, işsizlik oranında artış beklentisi, toplu iflaslar ve şirketlerin kapatılmasından bahsediliyor.

Hatta ülkedeki en büyük şirketlerden bazıları bunu artık yaptı. Sopot şehrinde bulunan en büyük askeri fabrika, toplam 9 500 çalışanı ile özel sektörde en büyük işveren durumunda olan “Arsenal”, üretim faaliyetini durdurarak çalışan ve işçileri izne çıkardı.

“Maritsa-İztok” kompleksinde bulunan ve Bulgaristan’da en büyük olan kömür maden ocakları da aynısını yaparken kömürle çalışan elektrik santrallerinde sorun olmayacağı, önümüzdeki birkaç yıla yetecek miktarda kömür yedeğinin mevcut olduğuna dair teminat verdiler.

Seyahat acenteleri ve otellerin iflas etmeleri beklenen turzim sektöründeki durum daha da kötü görünüyor. Oysa turizm sektörünün Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’daki payı yüzde 14 kadar. Neredeyse bütün Avrupa’da sınırların kapalı olmasından dolayı sevkiyat yapamayan nakliye şirketlerini de aynı kader bekliyor.

Geçen yıl yüzde 3.5’e ulaşan ve bundan kısa süre öncesine kadar ekonomik büyümenin ana motoru olan iç tüketim de halihazırda mağazaların çalışması, insanların dolaşımı ve bir arada toplanmasının sınırlandırılmasından dolayı daralmaktadır.

İhracat sıkıntısı ile ilgili olarak, Covid-19’dan en çok etkilenen ülke olan İtalya’nın AB genelinde Bulgaristan’ın en büyük ikinci ticaret ortağı olduğunu söylememiz yeterli olur.

Buraya hizmetler sektörü, otomotiv ve ticaret sektörlerini de dahil etmek mümkün. Sadece son birkaç ayda ülkede yeni araç satışları yüzde 30 gibi büyük düşüş kaydetti. Beklenilenin aksine online ticareti de zarar gördü. Online satışları şu anda kriz öncesi cironun yüzde 30-40’nı oluşturuyor.

Önümüzdeki dönemde iş sektörünü diğer zorluklar da bekliyor. Cumhurbaşkanı Rumen Radev’in uyardığı gibi ekonomik ve sosyal kriz, binlerce vatandaş için insani krize dönüşebilir. Bunu artık 1.7 milyar avroluk bütçe açığından söz etmeye başlayan Başbakan Boyko Borisov da itiraf ediyor. Uzman olan milletvekilleri, bu yılda GSYH’da 2.5 milyar avronun üstünde düşüş tahmininde bulunuyorlar.

Yetkililer, krizin hafifletilmesi ve en büyük zarara uğrayanların kurtarılması yönünde önlem alma gayreti içinde.

Hükümet olağanüstü hal nedeniyle gelirleri etkilenen çalışanların aldıkları maaşların üç ay boyunca yüzde 60 oranında ödemeyi düşünüyor. Bulgaristan Merkez Bankası, 4.6 milyar avroluk önlem paketi ile bankacılık sektörünün istikrarı ve likiditesini garanti altına aldı. Ancak Cuma günü Parlamento’da yıldırım hızı ile kabul edilen Olağanüstü Hal Yasasındaki bir hüküm, ülkedeki iş sektörü tarafından öfke ile karşılandı. Fiyatların son üç aydaki aritmetik ortalamada dondurulmasını öngören bu önlem, iş dünyasına göre kara borsanın “canlanmasına” yol açacak.

Maliye Bakanı Vladislav Goranov da aynı düşüncede. İşadamlarının argümanlarına kulak veren Cumhurbaşkanı Rumen Radev, bu yasaya kısmen vetto uygulaması üzerine Başbakan Boyko Borisov, Parlamento’nun gerekli değişiklikleri getirmesi beklentisini dile getirdi.

Oldukça karamsar olan bu tablo bağlamında, Viyana Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü’nün bu yılda yüzde 1.4 gibi küçük oranda olmakla birlikte büyümenin yine de olacağı yönündeki tahminleri avutucudur. Ancak Bulgaristan’daki uzmanlar, ekonomideki yavaşlamanın ekonominin yıllık yüzde 30’un üstünde düşüş kaydettiği 90’lı yıllardaki krizi de geçeceğini söyleyerek “felaket senaryoları” çiziyorlar.

Bulgaristan Maliye Bakanlığı’nın bu yılki bütçeye yazdığı yüzde 3.4'lük GSYH büyümesinin sağlanamayacağı aşikar.

Ülkedeki iş dünyası beklenen ağır sınamaların üstesinden gelmeye çalışırken gerekli olgunluk ve adaptasyon kabiliyetini sergileyecek mi? Bunu zaman gösterecek.

Çeviri: Özlem Tefikova