Veliko Tırnovo’da “Tsarevets” kalesinde ilk “Ses ve Işık” gösterisi, 1985 yılında yapıldı. Görsel ve işitsel show niteliğindeki temsil, iki yüzyıl süren Bizans hakimiyetinin ardından İkinci Bulgar Devletinin kurulmasına yol açan Petar ve Asen Ayaklanması’nın 800. yılı vesilesi ile yaratıldı.

2025 yılında Bulgar devletinin yüzyıllardır devam eden tarihinde yaşanan olayları gözler önüne seren ve zamanla eski payitahtın sembolü haline gelen o ilk açık hava gösterisinin izleyici ile buluşması üzerinden 40 yıl tamamlanmaktadır.

Temsilin tarihçesi nedir?

Geçen yüzyılın 60’lı yıllarında ortaya çıkan görsel ve işitsel show fikri, aslında yeni değildi. O dönemde örneğin Mısır’da, hatta komşu Yunanistan’da bu tür gösteriler düzenlenirdi.

Veliko Tırnovo’da Ortaçağ kalesi Tsarevets’te yapılan gösterileri gerçekleştiren teknik ekipte yer alan Rumen Kolev, radyomuza konuşurken şunları anlattı:

"Ülkemizde böyle bir gösterinin yapımına ilişkin somut çalışmalar, Veliko Tırnovo’nun gelişmesi amacı ile Halk Komitesi’nin oluşturulduğu 1965 yılından itibaren başladı. Bunun için düzenlenen senaryo yarışmasının finaline üç teklif ulaştı. Biri, yazar ve köşe yazarı Serafim Severnyak, diğeri tarihi destan yazarı Anton Donchev, üçüncüsü ise sinema yönetmeni ve senaryo yazarı Valo Radev tarafından sunuldu. Valo Radev’in yazdığı senaryo, metin içermediği ve oyuncuların katılmasını gerektirmediği için yabancılara da izletilmek açısından son derece uygun bulundu.”

Işık gösterisi için dramatik müzik kim tarafından bestelendi acaba? Rumen Kolev, bu sorunun iki yanıtı olduğunu söyledi.

"Temsilin sahnelendiği 1985 yılında müzik, besteci Simeon Pironkov’a aitti. Işık gösterisi 8 dakikadan kısa sürdüğü için epey kısa olan ilk kompozisyon 1987 yılının sonuna kadar kullanıldı. 1988 yılının bahar mevsiminde ise bugüne kadar dinletilmeye devam eden ve Çek müzisyen Jiri Stivin /Иржи Стивън/tarafından bestelenen yeni kompozisyon tamamlandı”.

Jiri Stivin, temsil için yazdığı müziğe birçok geleneksel Bulgar bestesi kattı. Osmanlı hakimiyetine düşmeden önce son Bulgar hükümdarı olan Çar İvan Şişman’ın kahramanlığına ithaf edilen “Otkoga se e, mila moya mayno lyo” şarkısı, şair Dobri Çintulov tarafından 1840 yılında yazılan ve Bulgarlar’ı özgürlüğe uyanmaya çağıran “Stani, stani, yunak balkanski” şarkısının dahil edildiği kompozisyon, beka temennisini içeren bir kilise şarkısı olan “Na mnogaya leta” ile tamamlandı. Bütün kayıtlar Prag’ta yapıldı.

Veliko Tırnovo “Tsarevets” kalesinde artık 40 yıldır yapılan ses ve ışık gösterisinin çapı ve gerçekleştirildiği mekan ve sahanın sıradışı özellikleri göz önüne alındığında gösterinin arkasında duran teknik ekibin emeğinin

"Tepeye 2400 renkli projektör, 1400 şimşek, lazer ışınları sistemi ve altı çan kuruldu. Gerekli tüm kablolar yerin altında döşendi. Toplam uzunluğu 630 kilometredir. Bu kablolar, yer altında döşenirken, Tsravetes kalesi, arkeolojik mekan olduğu ve dolayısıyla her türlü mekanize tekniğin kullanılması imkansız olduğu için, her şey elde, kazma kullanılarak yapıldı. Kayanın içinde derin oluklar kazılarak metal borular döşendi ve gerekli kablolar, içine konuldu”.

Zayıf akımla çalışan gösterinin kumanda modülünü oluşturmak üzere Çekoslovakya’dan çağırılan ve Veliko Tırnovo’ya gelirken şato aydınlatması işini yapacaklarını düşünen uzmanlar, Tsarevets’e ayak bastıklarında 1600 metre uzun kocaman bir kale duvarı ile karşı karşıya kalınca, temsilin Bulgar Devleti’nin kurulması üzerinden tamamlanan 1300 yıl kutlamalarının yapılacağı 1981 yılına kadar hazır olması fikrinin tamamen gerçek dışı olduğu anlaşıldı. Çalışmalar, ta 1985 yılının sonbaharına kadar sürdü.

Günümüzde “Ses ve Işık” gösterisi, her mevsim izlenebilen etkileyici bir atraksyondur. Görkemli temsil, yıl içinde Veliko Tırnovo gününde ve ulusal ile resmi bayram günlerinde olmak üzere 30 kadar defa ücretsiz olarak izletilmektedir.

Ayrıca turist grupları, farklı kuruluşlar veya ayrı ayrı kişilerin isteği üzerine yılda sayısı 100 ile 200 arasında değişen gösteri düzenlenir.

Ücretli gösterimler, Veliko Tırnovo’daki “Meryem Ana” katedrali arkasında yer alan ve seyir terası bulunan özel bir salondan izlenmektedir.

Haber: Yoan Kolev

Çeviri: Tanya Blagova