Me siguri që sheshi me të njëjtin emër përpara kishës “Shëne Diela” në qendër të Sofjes do të jetë një nga vendet më të gjallëruara mes 23 dhe 25 majit. Mijëra njerëz pritet që të bëjnë homazhe përpara relikteve të mësuesve të lashtë të Selanikut, vëllezërve të shenjtë Kirill dhe Metodij. Lipsanet vijnë në kryeqytetin bullgar për herë të parë nga manastiri Esfigmen në malin Athos.

• Lipsanet e Shenjtorëve Kirill dhe Metodij priten në Sofje më 23 maj

Sipas jetëshkrimit të shenjtorit, kur Konstantin - Kirill Filozofi vdiq më 14 shkurt 869 në Romë, vëllai i tij Metodij e vendosi trupin e tij në një arkivol dhe u përgatit për ta kthyer në manastirin  Polikronos. Por, peshkopët romakë dhe Papa Adrian II donin që trupi të vendosej në tempullin e San Clementes, i cili atëherë ishte jashtë Qytetit të Përjetshëm. Përpara vendosjes së arkivolit, mrekullia e parë ndodhi në të djathtë të altarit.Peshkopët donin të shihnin nëse trupi brenda ishte i paprekur, por nuk mundën ta zhbllokonin dhe arkivoli u vendos i pahapur.

Në fillim të shekullit të 18 fasada e kishës mesjetare është ri dekoruar nga jashtë me veshje të reja në stilin barok dhe nga brenda me afreske të reja. Por, në nivelet më të ulëta themelet e kishës së lashtë, por madje dhe të ndërtimeve romake, janë të ruajtura krejtësisht, si dhe lipsanet e shenjtorëve, përfshi dhe të Shën Kirilit.

Në lidhje me 1000 vjetorin nga Misioni i Moravisë i Kirilit dhe Metodit, i cili solemnisht është shënuar në Romë gjatë vitit 1863, murgjit domenikanë kanë filluar kërkime në San Clemente për të zbuluar saktësisht se ku ishte varri i Kirilit.Hulumtimet e pasuksesshme kanë vazhduar deri në vitin 1870.

Një shekull më vonë, në lidhje me 1100 vjetorin nga Misioni i Moravisë, me po këtë detyrë është ngarkuar padre Lenard Bojll. Sipas dokumenteve ai saktëson se në vitet e turbullta pas Revolucionit Francez sendet e vlefshme të tempullit janë nxjerrë. Reliktet e Shën Kirilit në një urnë mermeri shkojnë tek imzot Lorenco duka i Mateut. Ai është i trashëguar nga familja Antiçi nga Rekanati. Në truallin e tyre familjar Bojëll zbulon një ruajtëse të rekteve me mbishkrim „ex ossibus sancti Cyrilli“ - “eshtrat e Shën Kirilit”. Sipas Vatikanit, në të kishte një kockë nga gishti i shenjtorit.

Në librin e tij “Sekretet italiane” përkthyesi shumëvjeçar në ambasadën bullgare në Romë, Asen Marçevski i referohet vet padres Bojll dhe pohon se, në ruajtësen e relikteve ka pasur një dorë të tërë. Me urdhër të Vatikanit eshtrat janë vendosur në altarin e shenjtorëve Kirill dhe Metodij, në të majtë nga dera e katit të parë, nën mbishkrimin mural me vëllezërit. Ka dhe supozime se, gjatë shekullit të 19 një pjesë nga lipsanet e shenjtorit bien në Selanik , ku janë ruajtur në një familje të pasur greke dhe të dhuruara në Athos.

Ndërkohë gjatë vitit 1929, Bullgaria është shteti i parë sllav, i cili vendos një ikonë mozaiku të Shën Kirilit në bazilikën “ San Clemente” në Romë. Imazhi është vepër e prof. Ljubomir Dallçev, i lindur në Selanik.Shumë më vonë aty, mbi varrin e supozuar të zbrazët,  shfaqen mbishkrime falënderimi nga popujt e tjerë sllavë.

Për lipsanet e Shën Metodijt  dihet akoma shumë më pak, ndonëse në Çeki i kërkojnë prej tre shekujsh.Pas vdekjes së tij më 6 prill 885 dhe ceremonisë funerale në sllavisht, greqisht dhe latinisht, ai është varrosur në kryeqytetin e Moravisë së Madhe Velegrad në "murin prapa altarit të Shën Mërisë". Deri më sot nuk është e sigurt se ku është ndodhur ky kryeqytet. Sipas një pjese të arkeologëve çek ky ka qenë vendbanimi në lumin Morava tek Mikullçice. 

• Shpirti i mësuesve të parë sllavë na thërret afër brigjeve të Moravisë

Aty janë gjendur një zile prej ari dhe pjatë bakri e zbukuruar e praruar me një shtresë letre dhe një fuçi e vogël metalike uji me një kryq. Ekziston edhe diçka si një skeptër në të cilin fshihet një shpatë e tipit romfeus. Është shumë e mundur që një skeptër i tillë të ketë qenë i mbajtur nga kryepeshkopi Strahota, pasi moravianët e përkthyen emrin e Metodit në sllavisht.

Nëse varri është i plaçkitur gjatë sulmeve të maxharëve ose përpara kësaj lipsanet janë transferuar nga nxënësit e tij të cilët kanë ikur në Bullgari, mund vetëm të bëjmë supozime.

Përtej hetimeve të historianëve, që të zhytemi në atmosferën e jetës së ShënKonstandinit – Kirilt Filozof dhe ShënMetodit mjafton për të shëtitur në më pak se 300 kilometra nga Sofja deri në Selanik të Greqisë. Vendlindja e  mësuesve të parë sllavë ruan vende dhe shenja që lidhen me dy apostujt e barabartë, për të cilat Radio Bullgaria do t'ju tregojë në një botim të datës 24 maj.

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva