Vişnelerinin en iyi yetiştiği, şifalı suyun kaynaklardan fışkırdığı, muhtarlıkta ise insanın ayağının antik Roma lahitin mermer kapağına takıldığı Bulgar köyü hangisidir? Bu güzel köy Banya köyüdür ve Güney Bulgaristan’ın Panagürişte şehrinden 9 kilometre mesafededir. Köyün tarihini ve bugünkü yaşamını “Probuda” okumaevinden kütüphaneci Radka Muteva anlatıyor:

Banya köyü, Orta Dağın (Sredna gora) güney eteklerinde Lisets tepesi yakınlarında bulunuyor. Köy, Banska Luda Yana deresinin iki kıyısına uzanmış bylunuyor. Örneğin balyoz gibi taştan antik buluşlar, daha eski taş devrinde bugüne dek, burada hayat olduğunu ispatlıyor. İlk yerleşim yerinin Traklara ait olduğu kabul ediliyor. Daha sonra Romalılar da buralarda izlerini bırakmış.

“Sıcak kaplıcalar daha kadim zamanlarda burada yerleşim yerinin kurulmasına neden olmuş- diyor Radka Muteva ve devam ediyor. Trak at sürücüsünün tasvirinin yer aldığı levhalar bunun bir kanıtıdır. Buralarda Makedonya kralı II. Filip’e ait paralar da bulundu. Ancak en büyük arkeolojik bulgu 1987 yılına aitir. Banya köyü yakınlarında  MÖ 3.-4. asıra ait eşi benzeri olmayan kapağa sahip bir antik Roma lahiti bulundu. Kapak şimdi muhtarlıkta sergileniyor. Son derece güzel bir lahit kapağı. Bir erkek ve bir kadın sarmaş dolaş yan yana yatmışlar. Kadının başının bir kısmi yokolmuş, erkeğin başı ise tamamen eksik.”

Kadim zamanlarda Romalılar, köyü, Filipopopise (bugünkü Plovdiv) ve Konstantinopol’e bağlayan bir yol inşa etmiş. Bugün bu yol boyunca yerliler tarafından “Kaleto” olarak adlandırılan eski bir askeri kalenin kalıntıları bulunuyor. Duvarları dalgalı, üzerinde ise kuleler var. Kalenin hemen temelinde Banya köyünün sıcak kaynak sulardan bir tanesi fışkırıyor. Aslında bu söz konusu sıcak kaynaklar, 850 nüfuslu köyün sembolüdür. Diğer bir sembolü ise vişne bahçeleridir. Kaplıcalarda sadece Bulgaristan’dan değil yurtdışından gelen hastalar da kas-iskelet hastalıklarına şifa buluyorlar. Kaplıcada kapalı şifalı su havuzu mevcut. Bunun dışında olimpik boyutta bir de açık havuz var. Köyde bulunan misafir evleri dinlence imkanları sunuyor. “Ayazmoto” ismini taşıyan şifalı kaynaklardan bir tanesi göz hastalıklarını tedavi ediyor. İlkbaharda süslü kızı andıran Banya köyünün ünlü vişne bahçleriyle ne oluyor?

Bahçlerinin bir kısmı köklenmiş, çünkü yenilenmeleri gerekiyor. Onların yerine icarla bahçe işleyen kişi vişne yerine... mavi erik dikiyor. “Vişne cenneti artık o bildiğiniz vişne cenneti değildir, haziran-temmuz ayları arasında burada tonlarca vişne toplanıyordu” diyor Radka Muteva ve devam ediyor. “Sosyalizm zamanında  dinlenme istasyonlardan birisi “Vişne” ismini taşıyordu, fakat bugün çalışmıyor. Banya köyünün iklimi vişne ağacı ve diğer ağaçları yetiştirmek için elverişlidir.

Peki nedir Banya köyü halkının geçim kaynağı?

Burada da, diğer Bulgar köylerinde olduğu gibi yaşlı nüfus daha fazla.Yine Radka Muteva anlatıyor:“Evet, yaşlıların sayısı gençlerinkinden daha fazla, ancak gençler için burada geçim kaynağı yok. Onları burada tutan da hiç birşey yoktur. Sosyalizm zamanında üç dinlenme istasyonu vardı. Burada insanlar çalışabiliyordu, çünkü halk tedavi olmak için buraya geliyordu. Şu anda geçim kaynağı olmadığı için gençler yurtdışına gidiyor, bazıları yakın olan Panagürişte şehrinde çalışıyor. Köyümüzden birçok genç İspanya, İtalya, Yunansitan, İrlanda’da çalışıyorlar. Birkaç kişi Kanada’ya yerleşti ve orada yaşamaktalar. Köyümüzden bir genç yeşil kart kazandı ve artık ABD yaşıyor ve çalışıyor. Köyden bir aile taa İskoçya’ya gitti, hemşerelerimiz İngiltere’de de çalışıyor. Bunlar hep 30 yaş altında genç insanlardır.”

Köyün merkezinde Vasil Levski’nin Nisan Ayaklanması sırasında silah arkadaşı papaz Gruyo Banski’nin heykeli var. Papaz Gruyo, Oborişte mevkiinde, Nisan yaklanmasını karar alındığı  tarihi toplantıda hazır bulunuyor. Bugün papaz Gruyo’nun elinde kılıç ile heykeli, köyün tarihine ışık tutuyor.

Türkçesi: Şevkiye Çakır

Fotoğraf: Banya köyü arşivi