Eski bir maliye bakanı Bulgaristan’ın bilim adamları hakkında “Akademide’de oturup ücret alan feodal ihtiyarlar” gibi küstah bir değerlendirmede bulunmuştu. Bazen “senodal ihtiyarlar” olarak anılan Kilise Sen Senod üyelerini BAN üyeleri ile karıştırmakla cahillik eden aynı bakan tarihe devlet bütçesine “yavan pizza” demesi ile geçti. Bütçede diğer kalemlerin yanında bilim ve araştırma harcamalarını da kısıtlayan bu bakan durumu “kriz varken bilim kimin umurunda” türünden açıklamalarla izah etmişti.Aradan 7 yıl geçmesine rağmen devlet adamlarının bilim konusundaki tutumu, anlaşılan zerre kadar değişmiş değil.

Bütçe Meclis Komisyonunda dün birinci okumada onaylanan 2017 Bütçe Taslağında Bulgaristan Bilimler Akademisine (BAN) 2,5 milyon avro fazla kaynak tahsis edildi ve böylece ayrılan paranın tutarı 40 milyon avroya çıktı. Bu kadar para ile bilimin yapılamayacağını anlamak için ne finans uzmanı, ne de bilim adamı olmak gerekmez. Bu kuru kuru rakamlar bağlamında yaz mevsiminde eğitimin öncelik hedef olduğu yönünde hükümet tarafından yapılan açıklamaların hiçbir ciddiyeti kalmadı. 2017 Devlet Bütçesinin somut parametreleri Halkı Aydınlatanların Günü 1 Kasım arifesinde açıklandı ve bayram günü bilimciler, bilim faaliyetlerine epeydir yetersiz finansmanın tahsisine karşı başkentte yürüyüş düzenlediler. Bilim çalışanları, bu bütçenin ülkedeki bilim ve araştırma faaliyetleri için “tasfiye” anlamına geldiğini öne sürerken bu tespiti rakamlarla da desteklediler. BAN bünyesindeki Elektronik Enstitüsü Müdürü Prof. Lıçezar Avramov, önümüzdeki yıl için öngörülen kaynakların, zaten düşük olan maaşların ancak yüzde 85’ini karşılayacağını söyledi. 2017’den itibaren asgari maaş 230 avro olurken BAN’da ortalama maaş 350 avro kadar. BAN çalışanlarının yaş ortalamasının 49 olmasının izahı da BAN Başkanı akademisyen Stefan Vodeniçarov’a göre çok basit – para yetersizliği, genç bilimcileri kovuyor.

Bu arada ülkemiz, “Avrupa 2020” stratejisinin uygulanması kapsamında “Ulusal Reform Programı” başlıklı bir belge onaylamış bulunuyor. Bu belgede 2020 yılına kadar bilgi ve inovasyonlara devlet tarafından GSYİH’nın yüzde 1,5 oranında kaynakların sağlanması yükümlülüğü esas hedef olarak gösterilse de 2020’ye 3 yıl kala Bulgaristan bu hedeften uzak mı uzak. Dahası da ülkemiz uluslararası rekabet gücü sıralamalarında geriye gidiyor. Batılı bilimciler yıllardır medeni dünyanın ekonomik temelinin değişmekte olduğu ve bir halkın rekabet gücünün artık elverişli iklim ve tabi kaynaklar gibi geleneksel faktörlere değil, devlet üniversitelerinde ve bilim kuruluşlarında edinilen bilgilere bağlı olduğunu iddia ediyorlar. Kaliteli bilgilerin alınması ve uygulanması, milletin istikbali açısından birinci derecede önem taşıyor. Bu kosept AB’nin Lizbon Stratejisinin temelinde de yatıyor. Fakat ülkemiz şu anda bu anlayışa karşı gidiyor, bilimcilere göre. Bilim çalışmalarının önemsenmemesinin gözle görülür sonucu, genç kadronun toplu şekilde ülkeyi terketmesidir. “Bulgaristan, uzman üreten bir kuluçka haline geldi. Devletin ve ailelerinin para yatırdığı genç uzmanlar, ülkeyi terkederek diğer devletlerin refahına katkılar sağlıyorlar” şeklinde konuştu Prof. Avramov.

Bilim adamlarının bu hafta yaptıkları protesto gösterisi, son olmayacak. Komünist rejiminin düşmesinin yıldönümü olan 10 Kasım tarihinde BAN, “Aleksandır Nevski” meydanında Akademi bilimcileri ve çalışanlarının Genel Kurul toplantısını yapacak. 5-6 bin kişinin bir araya gelmeleri beklenen açık hava toplantısına “onur konuğu” olarak BAN Encümen üyeleri olan başbakan Borisov, Eğitim ve Bilim Bakanı Meglena Kuneva ve Başbakan Yardımcısı Tomislav Donçev davet edildi. Hem devlet erkanı, hem birer Encümen üyesi olarak onlar bilimcilerin menfaatlerini korumak ve sistemin etkin şekilde çalışmasını sağlamakla yükümlüdür. Oturup konuşmakta mutlaka fayda olsa gerek, fakat bilim bütçesinin değişmeyeceği şimdiden belli.

Çeviri:Tanya Blagova

*Aralık 2009’da dönemin Maliye Bakanı Simeon Dyankov, büyük olasılıkla konuşma dilinde Bulgar Ortodoks Kilisesi Sen Senod üyeleri için kullanılan“ senodal ihtiyarları” tabirini karıştırarak BAN çalışanları için “feodal ihtiyarlar” tabirini kullandı.