Bulgaristan 3 Mart’ta Milli Bayramını kutluyor- Osmanlı egemenliğinden kurtuluş günü. 1877- 1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra 3 Mart’ta Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Aya Stefanos (Yeşilköy) Barış Antlaşması imzalanarak özgür Bulgaristan’ın temelleri atılmış oluyor.

Bulgarlar özgürlüğüne nasıl ulaşıyor? Bulgarların Kurtuluş mücadelesinin doruğunu 1876 yılındaki Nisan Ayaklanması oluşturuyor. Bu ayaklanma bastırılsa da “Bulgar sorunu” konusu dünya kamuoyuna duyurulmuştur. Bulgarların özgürlük hedeflerini savunanlar arasında William Gladstone ve Otto Bismarck gibi Avrupalı politikacılar, Victor Hugo, Dostoyevski, Oscar Wilde gibi ünlü yazar ve düşünürler, Darwin ve Mendeleev gibi bilim adamları var.

Yeni Balkan krizinde Rusya, başarısız Kırım Savaşından sonra Güneydoğu Avrupa’da konumunu geri kazanma fırsatı görüyor. Rus diplomasisi, başta Almanya ve Avusturya- Macaristan olmak üzere Büyük Güçler ile çok zor müzakereler yürütür. 24 Nisan 1877 yılında Rusya Osmanlı İmperatorluğuna savaş ilan eder ve hemen Kafkas Cephesinden taarruza geçer. 27 Haziran’da Tuna üzerinden Sviştov’a geçen Rus askerleri, günümüz Bulgar topraklarında kara harekatını başlatmış olur.

Modern ve iyi donanımlı Osmanlı ordusu çok ciddi bir askeri güç konumunda olup, savaş ilk başta Sankt Petersburg’ta beklenilenden çok daha zor, kanlı, ağır olur ve uzun sürer. Bulgar halkı nihai zafer için çok yardımcı olur. Örneğin Rus Komutanlığı tarafından oluşturulan Bulgar Direniş Birlikleri en önemli çatışmalardan biri- 1877 Ağustos ayında Stara Planina- Balkan Dağı Şipka Geçidindeki savunmada önemli rol alır. Süleyman Paşa’nın bu geçitte taarruzları, Rus ordusunu Tuna’nın diğer tarafına itme ve savaşı kazanma arzularının bir anahtar savaşı haline gelir. Ancak Şipka savaşını Bulgar ve Ruslar kazanır ve tarihi bir zafere imza atılır. 

1877 yılı sonunda Pleven’de bir başka tarihi zaferden sonra Rus Genel Komutanlığı politik açıdan savaşın en geç 1878 yılının kış aylarında bitmesi gerektiği fikrini benimser. Bu amaçla Stara Planina- Koca Balkan Dağı geçitlerinden Güney Bulgaristan yönünde güçlü bir taarruz planı hazırlanır. Ancak bu kış aylarında Balkan Dağı karlı, buzlu, ayak basılmaz durumda.

Dağın güneyinde Sofya, Şipka, Şeynovo ve Plovdiv’de çatışmalar mutlak askeri zafere yol açarak, 3 Mart ön barış antlaşmasına zemin yaratır.

Büyük Güçler nihai kararları Haziran- Temmuz 1878 yılında Berlin Kongresinde alır. Bu uluslararası kongrenin kararları savaş öncesi varılan bazı tavizleri yansıtıyor. Günümüz Kuzey Bulgaristan ve Sofya bölgesi- o zaman Bulgar Prensliği adıyla olan bölge de bağımsızlık kazanıyor, Plovdiv merkezli Güney Bulgaristan illeri Osmanlı İmperatorluğu içinde özerk bölge ilan ediliyor. Günümüz Bulgaristan topraklarından başka yerler de şartsız, kayıtsız Sultan idaresinde bırakılıyor: Pirin Dağı Makedonya bölgesi, Rodoplar, Stranca Dağı, Bulgarların yoğun yaşadığı Vardar Ovası ve Ege Trakya toprakları Osmanlı idaresinde kalır.

Bundan sonra Bulgaristan’ı şimdiki topraklarıyla kurmak tamamen Bulgarların başarısı. 40 yıllık mücadele sonrası bu mümkün oluyor. 1879 yılında kabul edilen ilk Anayasa da, Bulgaristan’ı demokratik Avrupa ülkesi olarak başlangıcını teşkil eden bir belge olur.

Çeviri: Sevda Dükkancı