Diğer Balkan ülkelerine göre Bulgaristan yatırım yapmak için iyi bir yerdir, diyor Piyasa Ekonomisi Enstitüsü’nden kıdemli ekonomist Kaloyan Staykov. Ve Ülkenin kapsamlı bir değerlendirmesini alırken yatırımcılar yerel iş ortamındaki tüm olumlu ve olumsuz faktörler hakkında çok iyi bilgilendiriliyorlar.

“Yabancı yatırımlar genellikle iki gösterge ile ölçülür. Bunlar, medyada en çok yorumu yapılan yabancı yatırımların akışlarıdır. Diğer, daha önemli gösterge ise yabancı yatırım miktarıdır. Yabancı yatırımcıların bir ekonomi veya endüstriden ne kadar ilgilendiklerini anlamak istediğimizde daha ziyade yatırımın büyüklüğü analiz edilmelidir, çünkü o daha istikrarlı bir göstergedir ve yatırımcı ilgisini daha büyük ölçüde değerlendiriyor. Bu miktara baktığımızda Bulgaristan’ın AB’de çok iyi performans sağladığını göreceğiz. Bulgaristan, GSYH’ya göre yüzde 80’in üzerinde yatırım ile ilk sıralarda yer alıyor” diyor Kaloyan Staykov.

Balkanlar’daki potansiyel yatırımcı nüfusun sayısı, piyasaların büyüklüğü ve Türkiye ve Romanya olduğu gibi ülkenin büyüklüğü gibi faktörlerden ne ölçüde etkileniyor?

Kaloyan Staykov şöyle cevap veriyor: “Bu endüstrilere çok bağlıdır. Örneğin küçük bir ülkede iyi eğitimli, yabancı dil bilen nüfus varsa bu ülkede “outsoucing” – dış kaynak diye bilinen ticari hizmetlerin sunumu büyük ancak eğitimi düşün olan bir ülkeye göre daha iyi olabilir. Diğer bir faktör de altyapıdır, yerleşim yerleri ne kadar yakın, çalışanlar ne kadar hızlı hareket edebilir, nüfusun yoğunluğu nedir v.s. Her yatırımcı işine özgü faktörlere göre hareket ediyor. İşgücü piyasasına gelince, bu daha enteresan problemlerden biridir. 2014 yılına kadar ülkemizdeki işgücü piyasası yeterince hızlı yenilenmiyordu, ancak 2015-2016’da aniden kalifiyeli işgücü yetersizliğine geçtik. Bulgaristan gibi küçük ve açık ekonomilerde işgücü piyasası çok hızlı değişiyor ve bu dinamizim aslında yatırım yapmaya karar verirken iş çevrelerinin de daha çok esnek olması gerektiği anlamına geliyor.”

Yatırımcılar yeterince know-how yatırımı mı yapıyor yoksa eski teknolojiyi mi ihraç ediyorlar?

“İkisi de el el gidiyor. Örneğin, şimdi yeni bir Volkswagen tesisi için potansiyel bir yatırımdan bahsediyorsak bu gerçekten yeni yatırımcının Bulgaristan’a diğer Avrupa ülkelerinde artık karlı olmayan bir üretim ihraç ettiği anlamına geliyor. Ancak bununla beraber, otomobiller nasıl üretiliyor, iş etiği v.s. olmak üzere know-how yatırımı da yapıyor. Bunlar hep bu yatırım olmadan elde edemeyeceğimiz şeyler” diye cevap veriyor Staykov.

Örneğin, ben orta ölçekli bir işletmeden yatırımcıysam ve oto parçaları üretiyorsam ve siz de beni Bulgaristan’ın yatırım için iyi bir yer olduğuna ikna etmeniz gerekiyorsa, ne söylersiniz?

Kaloyan Staykov’un cevabı şu oldu: “Düşük maliyetler ülkemizde büyük bir avantaj olmaya devam ediyor. Ancak düşük maliyetlerle birlikte nispeten iyi eğitimli iş gücü de el ele gidiyor. Ancak tekrarlıyorum, bu sektöre bağlıdır. İşletme bu işgücünü bulmalı, birkaç yıl önce olduğu gibi işgücü o kadar kolay ulaşılabilir değil. Düşük vergiler, kolay yönetim, bütün bunlar yatırımlarda ve Bulgaristan’daki işletmelerde temel avantajlardır. Ancak bunlar genelde ortak şeyler. Farklı sektörlerde uzun yıllık tecrübe ve üretimde ve uluslararası firmalarla ticaret deneyimi gibi ek avantajlar da var.”

Çeviri: Özlem Tefikova