Bulgar şair ve devrimcisi Hristo Botev ile çetesinin Tuna’nın Kozloduy kıyısından Vratsa Balkanı’na kadarki fedakarlıkla dolu seferinin 144. yılını kaydediyoruz. Botev ile yönetimindeki devrimcilerin üzerinden geçtikleri Kuzeybatı Bulgaristan’ın Vratsa bölgesi yerleşim yerlerinin toplumsal hayatının ayrılmaz bir parçasına dönüşen ve büyük anma etkinlikleri ile geçen bu tarihsel olayların anısı çoktan beri belleklere kazınmıştır.  Covid-19 salgınından ötürü bu yıl Botev’in anısına düzenlenen geleneksel etkinlikler iptal edilmişti. Bulgaristan Milli Radyosu’nunVratsa muhabiri İva Antonova sadece  2 Haziran günü kentte bu vesileyle bayraklı koşu düzenleneceğini bildirdi. 

İki dünya savaşı sırasında bile Botev kutlamaları her yıl düzenlenmiş, başlangıcı ise Osmanlıdan Kurtuluşumuzdan önce konulmuştur.

Bulgaristan’ın ulusal  egemenliğinin ilk yıllarında düzenlenen ilk Botev kutlamaları konusunda fazla bilgi yoktur. O dönemdeki gelişmelere tanıklık etmiş papaz Nikola Petrov, daha Rus- Osmanlı savaşı zamanındaMilin kamık mevkiine tahta bir haç koyduğunu ileri sürüyor. Tam o mevkide Nisan Ayaklanması’nın son günlerinde 18 (30) Mayıs 1876’da Botev yönetimindeki çetenin başıbozuk ve yaklaşık yüz kişilik düzenli Osmanlı askerleriyle ağır çarpışması  meydana geliyor.Milin kamık dağ mevkiinde Botev çetecilerinden 20’den fazlası hayatından oluyor. Bulgaristan’ın Osmanlıdan Kurtuluşundan hemen sonra 1879’da öğretmen Toma Mladenov, ayaklanmacıların Kocabalkan’a doğru yola koyuldukları Tuna’nın Kozloduy sahilinde kutlamalar düzenlenmesine çağırıyor. 1882 yılında sahile özel bir anı işareti konuluyor.

Vratsa bölge tarih müzesinin ‘Yeni tarih’ bölümü kuratörü Miroslava Topalova, BNR’ye mülakatında şöyle diyor:

"Bunu izleyen 1884-85 yıllarında Vratsa bölgesi halkının katılımıyla düzenlenen en samimi ve yarar gözetmez törenler düzenlenir. 

Hristo Botev ve örgütlediği çeteden devrimcilerin fedakarlık ve kahramanlığını ebedileştirmek için 1937 yılında Okolçitsa tepesine 30 metrelik haçlı bir demir beton anıt dikiliyor. Anıtın dikildiği mekan her yerden görülebilir. 1946 yılı itibariyle Kozloduy kasabasından Okolçitsa tepesine kadar uzanan Botev çetesi seferinin izinden giden milli turistik sefer de düzenli biçimde örgütlenir."  

Miroslava Topalova devamla şöyle diyor:

"1961yılında Hristo Botev’in 2 Haziran 1876 günü hayatını yanı başında feda ettiği kayalığa ‘Kahinliğin gerçek oldu – sen yaşıyorsun!’ sözleri oyuldu. Kozloduy, Milin kamık mevkiinde ve Botev çetesinin üzerinden geçmiş olduğu  diğer yerleşim yerlerinden başka Vratsa’da da tören ve kutlamalar düzenlenir. 27 Mayıs 1890 tarihinde Kurtuluş Savaşından sonra şehir merkezine o zamanki Bulgaristan Prensiliği’nin Botev’in anısını ebedileştiren ilk heykelli  anıt toplanan bağışlar sonucu  dikilir. 

Resmi açılış töreninde Prens Birinci Ferdinand, başbakan Stefan Stambolov’tan başka Hristo Botev’in annesi, eşi ve kızı hazır bulunuyor. Her yıl Botev çetesinin savaş yolundan sahneler canlandırılır, havai fişekler atılır, meşale alayı, spor gösteri ve yarışları düzenlenir."

Bu tür etkinlikler şimdi uygulanan kısıtlayıcı önlemlerden dolayı iptal edildi. Vratsa Belediyesi, Covid-19’a rağmen Botev çetesinin Kozloduy’dan Okolçitsa tepesinekadar uzanan yolu boyunca sefer düzenleme geleneğine yeniden uyulacağını duyurdu.2 Haziran günü bu yol 6 saatten az bir zamanda Vratsa’nın bisikletçi, futbolcu ve diğer spor klüpleri temsilcileri tarafından katedilecek. Bu bayrak koşusunda taşınacak devrimci bayrağı en sonunda Okolçitsa tepesinde, bütün Bulgaristan’da saat tam 12’de işitilecek siren seslerinden biraz önce dalgalandırılacaktır. 

Fotoğraflar: BGNES- arşiv, İva Antonova, BNR- arşiv

Derleyen: Gergana Mançeva

Çeviri: Neli Dimitrova