Efsaneye gore Aziz Nikola balıkçıları ve denizicileri olduğu gibi, aynı zamanda bankacıları da himaye eden azizdir. 1992 yılında Ticaret bankaları ve Bulgar Merkez Bankası 45 yıl aradan sonra Nikukden gününün “Bankacılar günü” olarak kutlanmasına karar alır.

Son yıllarda ticaret- bankacılık ve benzeri maliye bölümlerinde eğitime ilgi artıyor. En seçkin okullar artık Bulgaristan vatandaşlarına en yüksek düzeyde ve kaliteli eğitimle, kişisel finansları yönetme becerisi kazandırıyor.  Burada hızlı krediler ve tefecilik merkezlerinin sayısı durmadan yükseliyor. 

Birçok vatandaşımız mali piramitlerin kıskacına düştü ve kısa sürede yüksek kazanç vaad eden mali kuruluşların tuzağına inandı. Asıl problem insanların mali kültür eksikliğinden kaynaklanıyor.

Piyasada Bulgaristan vatandaşının çok iyi bilmesi gereken basit mekanizmalar var, dedi İsveç’ten mezun ve şimdi Sofya “Elin Pelin” 19. lisede girişimcilik öğretmeni olan Kalin Radulov.

„En önemli beceriler kişisel veya aile bütçesini oluşturmak, paralarımızın bir kısmını yatırın olarak kullanmak veya biriktirmek, gelirlerimi hesaplarken neyin para getirdiğini, neyin para götürdüğünü iyi ayırt edip, planlamamız gerekir.  Bulgaristan vatandaşlarında böyle bir mali kültür yok. 1990 öncesi okumuş nesiller piyasa ekonomisi ve para yönetimini öğrenme imkanı olmadı, okullar bu dersler verilmedi.

Bulgaristan’da insanlar en büyük kazanç olarak kendi evine sahip olmalarını görüyor. Hatta bazen daha fazla ev ve konuta sahip olup, kiraya verenler de var.

Ülkede vatandaşların büyük kısmında bir birikim yok ve sadece %5’i kaynaklarını arttıracak yatırımlarda bulunuyor. Son 10 yılda Batıda daha bir asır önce bilinen mali yönetim şekilleri ülkeye girmeye ve halk tarafından benimsenmeye başladı.

Orada yıllardan beri aile işi ve iş sektöründe köklü gelenekleri olan konseptler var. Bizde böyle bir bağ ve aileden gelen bir para ve iş geleneği genelde bulunmuyor. Örneğin benim büyükannem ve dedemin kendi işleri yokmuş, anne ve babamın da olmamış. Özel girişimcilik ve iş açma imkanları bu insanlara verilmemiş ve o yüzden onarı yadırgayamayız.

Piyasa ekonomisinde kişilerin sahip olması gereken mali kültür ve yönetim becerileri bizde genelde yok. Piyasa ekonomisinde kişinin hareketi ve bu sistemde gelişmesi için aileden gelen bir terbiye söz konusu olmadı”.

Bugün de Bulgaristan’da vatandaşların paralara bakışı “İnsan ikiyi de bilir, ikiyüzü de bilir” şeklindeki eski Bulgar deyimiyle tanımalanabilir. Yani çok az ile de geçinebilir, çok parası da olabilir. Fakat devir değişti ve hatta “kara güne ak para” (Sakla samanı gelir zamanı) deyimi bile geçerliliğini yitirdi. Çünkü artık bankadaki birikimin bile bir somut hedefi ve anlamı olmalı- paralar yeni para getirmeli.

Para yönetimi ve masrafları bilinçli planlama daha küçük yaştan öğretilmelidir.

„Küçükten daha çocuklara kumbara almak ve daha o yaşta para biriktirmeyi öğrenmek çok iyi olur. Fakat bu paralarla ilgili çocuğun bir hedefi olmalı”.

Bu nasihatı iletti BNR Blagoevgrad’a konuşan “Moneti Akadmei” vakfı kurucularından İvan Atanasov. “Çocuklar böylece cep paralarından bir kısmını kumbarada biriktirmeyi, onları başka bir amaca harcamayı öğrenebilir. Herşeyi hemen harcamak “zorunda” olmadıklarını bilmeleri gerekir.

Mali yönden bilgili olmak tüm topluma büyük yararlar sağlar. Yetişkin kişi olduklarında bu çocuklar kendini daha iyi geliştirecek, özgüvenleri olacak ve girişimci olma potansiyeline sahip olmak için mali riskleri de göz önüne alma kabiliyeti bulunacak. Bu da toplumun refahı ve iyi düzeyine işaret eden etkenlerdir.

Paranın anlamını algıladığında ve onları doğru yönetmeyi öğrendiğinde onlar zengin olacak, bundan ise toplumun geneli kazançlı çıkacak”. 

Çeviri: Sevda Dükkancı