Η ημέρα του Αγίου Ανδρέα στις λαϊκές παραδόσεις και έθιμα

Ο Άγιος Ανδρέας είναι ο πρώτος, τον οποίον ο Ιησούς Χριστός καλεί να κηρύσσει το Ευαγγέλιο του και γι’ αυτό αποκαλείται Πρωτόκλητος. Ο απόστολος εκτελεί την αποστολή του στην Ελλάδα, τη Μικρά Ασία, την Αρμενία, τη Γεωργία, γυρίζει τις ακτές της Μαύρης θάλασσας, φθάνει μέχρι τη σημερινή Ρωσία, κατοικούμενη τότε από τους Σκήτες. Μέχρι και σήμερα στα εδάφη, όπου ο άγιος έχει θεραπεύσει ανθρώπους και έχει κάνει τα θαύματά του, διαφυλάσσονται παραδόσεις για αυτόν.

Στη Βουλγαρία αυτές οι παραδόσεις περιέχουν έντονο λαϊκό στοιχείο. Παράλληλα μ' αυτό ο Άγιος Ανδρέας τιμάται σαν αφέντης των αρκούδων, κύριος των ισχυρών θαλάσσιων ανέμων και καταιγίδων.

Σύμφωνα με μια παράδοση, μια φορά όταν ο Άγιος Ανδρέας όργωνε το χωράφι του, από το δάσος βγήκε αρκούδα. Υποκινούμενη από την πασίγνωστη αρκουδίσια όρεξη, αυτή έφαγε το βόδι του. Τότε ο άγιος Ανδρέας θύμωσε, τη έζεψε στο αλέτρι και την ανάγκασε να οργώσει τη γη του. Ανεξάρτητα από τις πολυάριθμες εκδοχές αυτής της παράδοσης, το νόημά της παντού είναι μια και ίδια - ο Άγιος Ανδρέας είναι τόσο ισχυρός, που είναι ο παναγνωρισμένος νικητής της αρκούδας - ενός ζώου, που είναι αντικείμενο λατρείας.

Η μυθοποιημένη μορφή της αρκούδας συνδέεται με έθιμα, τα οποία τελούνται ακριβώς την Ημέρα του αγίου Ανδρέα, που αποκαλείται Ημέρα της αρκούδας. Ακόμα από το προηγούμενο βράδυ η νοικοκυρά ετοιμάζει καλαμπόκι, σιτάρι, κριθάρι, φακές - όλα, όσα σπέρνονται. Τα βράζει όλα οπωσδήποτε σε καινούργιο αγγείο, για να μεγαλώνουν. Ενώ το πρωί κάθε μέλος της οικογένειας ρίχνει σπόρους προς τα πάνω στην καμινάδα. Ας υπενθυμίσουμε, ότι η καμινάδα είναι ένα από τα ιερά μέρη στο σπίτι - σύνδεση και όρια μεταξύ του γήινου και του ουράνιου. Με την πίστη, ότι η αρκούδα είναι εκπρόσωπος του υπερπέραντος, λένε: “Πάρε, αρκούδα, βραστό καλαμπόκι, να μην τρως ωμό και να μην πειράζεις τους ανθρώπους και τα ζωντανά!” Το έθιμο αυτό τελείται για γονιμότητα και προστασία από τις ζημιές, που οι αρκούδες προξενούν στους ανθρώπους.

Σύμφωνα με τις δοξασίες τη γιορτή του αγίου Ανδρέα η ημέρα αρχίζει να μεγαλώνει με έναν κεχρόκοκκο, γιατί ο “Ανδρεάς διώχνει το χειμώνα και τις μακριές νύχτες.” Σε ορισμένες περιοχές το όνομα της γιορτής είναι “Εντρέϊ”, δηλαδή συμπίπτει με το βουλγαρικό ρήμα «εντρέγια», που σημαίνει μεγαλώνω. Την ημέρα αυτή οι έγκυες δεν εργάζονται, για να μεγαλώνουν. Υπάρχουν και πολλοί θρύλοι, σύμφωνα με τους οποίους η αρκούδα είναι μαγεμένη κοπέλα, ενώ ένα από τα μυθολογικά της προσόντα είναι η σχέση με τη γονιμότητα και τη μητρότητα.

Ο θρύλος λέει, ότι η αρκούδα ήταν κοπέλα. Μια κακή μητριά έστελνε την προγονή της στον ποταμό και της έδινε να πλένει μαύρο μαλλί, έως ότου ασπρίσει. Στην απόγνωσή της , η κοπέλα παρακάλεσε τον Θεό να τη σώσει από τις ταλαιπωρίες. Ο Θεός συμβούλεψε την κοπέλα να ρίξει το μαλλί στην πλάτη της και την μεταμόρφωσε σε αρκούδα. Γι' αυτό η αρκούδα μπορεί να περπατάει σε δύο πόδια, ορθή, και να απλώνει τα πέλματά της σαν χέρια.

Είναι διαδεδομένα και παραμύθια για γάμο μεταξύ νέου και αρκούδας, για στοίχημα μεταξύ χωρικού και αρκούδας. Και πάλι με τον Άγιο Ανδρεά συνδέεται ο θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο, όταν είχε απομακρυνθεί κάπου στα υψηλά μέρη του βουνού, εξημέρωσε μια τεράστια αρκούδα. Μια φορά, όταν ήθελε να παραβρεθεί στη λειτουργία στο μοναστήρι, ευρισκόμενο όχι μακριά από τον τόπο του αναχωρητισμού του, ο άγιος καβάλησε το ισχυρό ζώο και έτσι κατέβηκε στο ναό.

Ο λαός αποδίδει στον άγιο ανείδωτη ισχύ. Σε παραμύθια και θρύλους αυτός μαζί με παλικάρια σαν το Σεκούλα και τον Κραλί Μάρκο σκοτώνει δράκους, και εννοείται, αρκούδες. Σε ορισμένα μέρη της χώρας είναι διαδεδομένη η πίστη, ότι ο Άγιος Ανδρέας είναι πατέρας του Αγίου Νικολάου. Έτσι στη συνείδηση του λαού εξηγείται η σύνδεση μεταξύ των δύο μεγάλων χριστιανικών γιορτών - του αγίου Ανδρέα και του αγίου Νικολάου, που τιμούνται στο διάστημα μιας εβδομάδας κατά τη μετάβαση ανάμεσα στο φθινόπωρο και το χειμώνα. Είναι μια περίοδος, που στις παραστάσεις του λαού συνδέεται με σεβασμό προς τις δυνάμεις του άλλου κόσμου, που είναι ανυποτελείς στις ανθρώπινες επιθυμίες.

Η Ημέρα του αγίου Ανδρέα και μέχρι σήμερα διατηρείται σαν ανεπανάληπτο μείγμα ειδωλολατρικών και χριστιανικών παραδόσεων, που κάνουν πρωτότυπες τις βουλγαρικές γιορτές. Η γιορτή αρχίζει με εκκλησιαστική τελετή και τελειώνει με κοινό τραπέζι, στο οποίο στα περισσότερα σπίτια και σήμερα δεν λείπουν διάφορα όσπρια. Και οπωσδήποτε - βραστό καλαμπόκι.

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα

Διαδώστε

Η ημέρα του Αγίου Ανδρέα στις λαϊκές παραδόσεις και έθιμα

Περισσότερα στην κατηγορία

Μετά το «ΟΧΙ» ακολούθησαν δύσκολα χρόνια για την Ελλάδα

Ανακαλύφθηκε πλήρως διατηρημένο άγαλμα του 2-3ου αιώνα στη Βάρνα

Ο Άγιος Ιωάννης της Ρίλα είναι ένας από τους πιο αγαπητούς και σεβαστούς Βούλγαρους αγίους

Γιορτάζουμε την Ημέρα του Άγιου Ανδρέα Πρωτόκλητου που θεωρούνταν προστάτης των αρχαίων Βουλγάρων