Έκθεση με μεσαιωνικά έγγραφα για τους αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο

Με αφορμή την ημέρα της Κοίμησης του αγίου Κυρίλλου, Φωτιστή των Σλάβων, που η Ορθόδοξη Εκκλησίας μας γιορτάζει στις 14 Φεβρουαρίου, στο Εθνικό Μουσείο "Η Γη και οι 'Ανθρωποι εγκαινιάστηκε έκθεση φωτοτυπιών μεσαιωνικών χειρογράφων, εικόνων, σταμπών και βιβλίων.Η έκθεση παρουσιάζει την αιωνόβια λογοτεχνική και πνευματική κληρονομιά, τις αρχές της οποίας έθεσαν οι άγιοι Θεσσαλονικείς αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος που τον 9 αιώνα δημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο. Τα αρχαιότερα εκθέματα στην έκθεση αποτελούν τις μεταφράσεις που έκαναν στην παλαιοβουλγαρική γλώσσα, ενώ τα νεώτερα είναι από τον 21 αιώνα και μας δείχνουν πώς αυτή η παράδοση συνεχίστηκε όχι μόνο στον τόπο μας, αλλά και σε άλλες χώρες.

Ανάμεσά τους είναι και μια φωτογραφία του μνημείου των αγίων αδελφών Κυρίλλου και Μεθοδίου που κατασκευάστηκε στην Οδησσό από τον Βούλγαρο γλύπτη Βαλεντίν Βασίλεφ. Στην συνέχεια θα ακούσουμε την Δρ. Σβετλίνα Νικόλοβα, διευθύντρια του Επιστημονικού Κέντρου Κυρίλλου και Μεθοδίου στη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών.

"Το πρώτο βιβλίο που μετέφρασαν οι δυο Θεσσαλονικείς αδελφοί είναι η Αγία Γραφή. Στην αρχή, ενώ ήταν ακόμα στο Βυζάντιο, μετέφρασαν στα Παλαιοβουλγαρικά τις ευαγγελικές περικοπές που χρησιμοποιούνται στην εκκλησία κατά τη λατρεία. Στη συνέχεια ακολούθησαν οι μεταφράσεις πολλών άλλων θεολογικών και λειτουργικών βιβλίων. Μέχρι τότε στις εκκλησίες μας χρησιμοποιούταν η ελληνική γλώσσα, και στην Μεγάλη Μοραβία όπου έφεραν αργότερα τις μεταφράσεις τους – η λατινική. Αυτή είναι μια πάρα πολύ σημαντική συμβολή τους στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, καθώς με τον τρόπο αυτό υπερασπίστηκαν το δικαίωμα του κάθε λαού να αναπτύσσει τη γλώσσα και τον πολιτισμό του, τόσο για τις ανάγκες της λατρείας, όσο για εκείνες της διοίκησης και της παιδείας. Έτσι για πρώτη φορά απορρίφθηκε η αντίληψη που κυριαρχούσε τότε ότι μόνο σε τρεις γλώσσες επιτρέπεται να δοξολογείται γραπτώς ο Θεός, η εβραϊκή, η ελληνική και η λατινική. Βέβαια, αυτή η θεωρία δεν υιοθετήθηκε ποτέ επίσημα από την Εκκλησία, αλλά στην πραγματικότητα οι κληρικοί στη Δύση συνέχεια την επέβαλαν. Χάριν ακριβώς στις προσπάθειες των Κυρίλλου και Μεθοδίου στις σλαβικές χώρες εμφανίζεται μια καινούργια γλώσσα – όχι μόνο λειτουργική, αλλά και λογοτεχνική που βασιζόταν μάλιστα σε μια ζωντανή γλώσσα, στην διάλεκτο των Σλάβων της Θεσσαλονίκης".

Ημερολογιακό σημείωμα για τον άγιο Κύριλλο από το Evangeliarium Assemani (παλιό βουλγαρικό χειρόγραφο Ευαγγέλιο σε γλαγολιτικό αλφάβητο) από τα τέλη του 10 και τις αρχές του 11 αιώνα, το Τετραευαγγέλιο Ζωγράφου από το 10-11 αιώνα, χιερόγραφο από το δεύτερο μισό του 11 αιώνα

Για πρώτη φορά η καινούργια γραφή χρησιμοποιήθηκε στην Μεγάλη Μοραβία (δηλαδή στις σημερινές Τσεχία, Σλοβακία και βόρεια Ουγγαρία). Οι δυο αδελφοί απεστάλησαν εκεί από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ τον Γ’, μετά από αίτημα του ηγεμόνα της χώρας Ραστισλάβου, ο οποίος με τον τρόπο αυτό ήθελε να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία του κράτους του.

Η διαφωτιστική τους αποστολή εκεί διήρκεσε για περίπου 20 χρόνια προκάλεσε την οργή, τη ζήλια και το μίσος στα μέρη των φράγκων και του γερμανο-λατινικού κλήρου και ήταν η αιτία να υπάρξουν εντάσεις ανάμεσα στην εκκλησία και την πολιτική. Έτσι, μετά το θάνατο του Μεθοδίου η σλαβική λειτουργία απαγορεύτηκε και οι γερμανοί κληρικοί επέβαλαν την λατινική. Έτσι οι μαθητές των αγίων αδελφών, οι Κλήμης, Ναούμ, Σάββας, Γοράσδος και Αγγελάριος εκδιώχθηκαν απ’ εκεί και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Βουλγαρία. Ο τότε πρίγκιπας της Βουλγαρίας Μπορίς ο Α’ δημιούργησε τις προϋποθέσεις άνθησης των σλαβικών γραμμάτων και του πολιτισμού, τα οποία στους επόμενους χρόνους ξεπέρασαν τα σύνορά της.

Προσευχή στην εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα, ψαλτήριο από τα μέσα του 14 αιώνα, Η αρχή από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, χειρόγραφο στο κυριλλικό αλφάβητο, 15 αιώνα, γκραβούρα από τους Θρήνους Ιερεμία, Πράγα, 1517.

Ρωτήσαμε πάλι την κα Σβετλίνα Νικόλβα θα μας πει περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την έκθεση: "Μερικά από τα εκθέματα, τα οποία μπορεί να δει κανείς εδώ, είναι πρώτα το γνωστό Ευαγγέλιο, που φυλάσσεται στην Μονή Ζωγράφου του Αγίου Όρους και χρονολογείται από τα τέλη του 10ου αι. Μερικοί επιστήμονες το θεωρούν το παλιότερο λογοτεχνικό μνημείο, γραμμένο στο γλαγολιτικό αλφάβητο που έχει διαφυλάξει την μετάφραση των Κυρίλλου και Μεθοδίου. Βέβαια, αυτό εδώ είναι αντίγραφο, και όχι το πρωτότυπο. Μπορείτε να δείτε και αντίγραφο ενός πολύ ενδιαφέροντος χειρογράφου του δευτέρου ήμισυ του 14ου αιώνα που σήμερα φυλάσσεται στην Ρωσική Κρατική Βιβλιοθήκη στην Αγία Πετρούπολη. Πρόκειται περί μιας μετάφρασης της Παλαιάς Διαθήκης που μόνο εν μέρει διέσωσε την πρώτη μετάφραση του αγίου Μεθοδίου, μαζί με ορισμένες καινούργιες διασκευές που έγιναν από μαθητές του στην Βουλγαρία. Στην έκθεση παρουσιάστηκαν διάφορες πτυχές της λογοτεχνικής κληρονομιάς των Κυρίλλου και Μεθοδίου εντός, αλλά και εκτός της Ευρώπη, όπως λ.χ. μια τοιχογραφία του αγίου Φωτίου του Μεγάλου, διδασκάλου του αγίου Κυρίλλου, σε ένα παρεκκλήσι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γίνεται και παρουσίαση της συνέχειας της λογοτεχνικής κληρονομιάς των Κυρίλλου και Μεθοδίου στην Τσεχία και την Σλοβακία, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης».

Μετάφραση: Αλεξέι Σταμπολώβ

Διαδώστε

Έκθεση με μεσαιωνικά έγγραφα για τους αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο

Περισσότερα στην κατηγορία

Έκθεση στη Βουδαπέστη για την Ημέρα Βουλγαρο-ουγγρικής Φιλίας

Επετειακή Φιλοτελιστική Έκθεση στο Ντόμπριτς για το Σύμφωνο της Κραϊόβα

Το Μουσείο Φωτογραφίας στο Καζανλάκ παρουσιάζει τα καλύτερα έργα της Photo Academica 2025