Η 24η Μαΐου - Ημέρα του σλαβικής γραφής και του βουλγαρικού πολιτισμού και παιδείας

Ακούστε τον ύμνο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Με τις μεταφράσεις τους των βασικών εκκλησιαστικών έργων οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος ανέτρεψαν το λεγόμενο τρίγλωσσο δόγμα, ενώ το έργο τους θέτει τα θεμέλια της σλαβικής γραφής και πολιτισμού.

Το δεύτερο μισό του 9ου αιώνα στην Ευρώπη συντάσσεται νέο αλφάβητο. Δημιουργοί του είναι οι Αγιοι αδερφοί από τη Θεσσαλονίκη, Κύριλλος και Μεθόδιος. Τον ένατο αιώνα ο Κύριλλος δημιουργεί το πρώτο σλαβικό αλφάβητο, το γλαγολιτικό, στη βάση των νοτιοδυτικών βουλγαρικών διαλέκτων. Οι δυο αδελφοί διαδίδουν την καινούργια γραφή και τα μεταφρασμένα απ’ αυτούς στη σλαβική γλώσσα βιβλία στα εδάφη της Μεγάλης Μοραβίας (στη σημερινή Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία). Για τις υπηρεσίες και την συμβολή τους στη διάδοση του χριστιανισμού ο ι Κύριλλος και Μεθόδιος ανακηρύχτηκαν άγιοι ήδη τον 9^ο αιώνα, ενώ το 1980 ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β’, α ναγνωρίζοντας το έργο το υς , τους ανακήρυξε συμ προστάτες της Ευρώπης.

Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ήταν οι κήρυκες του Θείου λόγου ανάμεσα στους Σλάβους, τους οποίους έστειλε το Βυζάντιο. Με το νέο αλφάβητο και την μετάφραση των λειτουργικών βιβλίων στην ομιλούμενη γλώσσα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία σκόπευε να προσαρτήσει στους κόλπους της Ανατολικής Εκκλησίας τον απέραντο σλαβικό πέλαγο στην Ευρώπη. Με τις μεταφράσεις τους των βασικών θεολογικών έργων οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος ανέτρεψαν το λεγόμενο τρίγλωσσο δόγμα, σύμφωνα με το οποίο οι μόνες κατάλληλες γλώσσες για το κήρυγμα του λόγου του Θεού ήταν η εβραϊκή, η ελληνική και η λατινική. Κατηγορήθηκαν για αίρεση, αλλά ύστερα από δραματικές λογομαχίες η σλαβική αναγνωρίστηκε και από την Ρωμαϊκή Εκκλησία για επίσημη λειτουργική γλώσσα το 869.

Μετά το θάνατο των δυο αδελφών, το έργο τους συνεχίζουν οι μαθητές τους. Πέντε από αυτούς, Κλήμης, Ναούμ, Σάββας, Γκοράσδος και Αγγελάριος γίνονται δεκτοί στ η Βουλγαρία από τον τότε ηγεμόνα Μπορίς τον Α', ο οποίος τους εξασφαλίζει τις απαραίτητες συνθήκες για τη συνέχιση του έργου τους.

Έτσι δημιουργούνται οι περίφημες λογοτεχνικές σχολές της Πρεσλάβας (στην βορειοανατολική Βουλγαρία) και της Αχρίδας, που μετατρέπονται σε κέντρα πολιτισμού και γραμμάτων για την εποχή εκείνη. Θεμελιώνεται η γραπτή σλαβική παράδοση που περνάει τα σύνορα της Βουλγαρίας και καρποφορεί στη Ρωσία, Σερβία και Ρουμανία. Στην Βουλγαρία επίσης δημιουργείται το κυριλλικό αλφάβητο που φέρει το όνομα του αγίου Κυρίλλου και που σήμερα χρησιμοποιείται από 200 εκατομμύρια άτομα της Ευρώπης και της Ασίας.

Για τη σημασία των γεγονότων αυτών αναπληρωτής καθηγήτρια παλαιοβουλγαρικών σπουδών Κλιμεντίνα Ιβανόβα δήλωσε τα εξής: “Κάθε ένας λαός, η πίστη του οποίου συνδέεται με το λόγο, τον αποκτά είτε στην γλώσσα του, είτε σε άλλη. Έτσι έγινε, ξεκινώντας από τους σημιτικούς λαούς, περνώντας από τον εκχριστιανισμό των Αρμενίων, οι οποίοι έχουν δικό τους αλφάβητο, των Γεωργιανών κλπ., δηλαδή όλων των λαών, τους οποίους απαριθμεί ο Άγιος Κύριλλος στην περίφημη ομιλία του στην Βενετία, στην οποία υπερασπίζει το δικαίωμα των Σλάβων να έχουν την γραφή και τον λόγο του Θεού στη γλώσσα τους. Ας θυμηθούμε τα λόγιά του: “Μήπως θεωρείτε τον Θεό τόσο αδύναμο, ώστε να είναι ανίκανος να το κάνει, ή ίσως νομίζετε, ότι ζηλεύει και δε θέλει να κάνει αυτό;” Από τότε η ιστορία μας συνδέεται με τον λόγο. Είχαμε και τη διπλή τύχη, ότι και ο ηγεμόνας Βόρις ο Α', και ο γιος του, ο Μέγας Συμεών, συνειδητοποίησαν, ότι μπορούν να αγκαλιάσουν το βυζαντινό πολιτισμό χωρίς φόβο αφομοίωσης, αν έχουν τα δικά τους γράμματα, με τα οποία να προσαρμόσουν τις πλούσιες χριστιανικές παραδόσεις. Κάτι περισσότερο, ενθαρρύνουν όχι μόνο την μετάφραση, αλλά και την συγγραφή πρωτότυπων έργων.”

Το πρώτο σλαβικό αλφάβητο, το γλαγολικό, είναι έργο του Αγίου Κυρίλλου, αποκαλούμενου επίσης “Ο Φιλόσοφος”. Σπούδασε στην περίφημη σχολή της Μαγνάουρας στην Κωνσταντινούπολη, όπου διακρίθηκε με τη γνώση διάφορων γλωσσών.

“Στόχος της τελευταίας αποστολής του Αγίου Κυρίλλου ήταν ακριβώς η δημιουργία νέου αλφαβήτου. Σύμφωνα με τον βίο του, ο οποίος συντάχθηκε σύντομα μετά τον θάνατό του και παρά τον λογοτεχνικό χαρακτήρα του αποτελεί ιστορική πηγή υψηλής ποιότητας, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας τον κάλεσε και του είπε: “Φιλόσοφε, ξέρω, πως είσαι άρρωστος, αλλά θέλω να πας ανάμεσα στους Σλάβους και να γίνεις διδάσκαλός τους”, ενώ ο Άγιος Κύριλλος απάντησε: “Θα πήγαινα εκεί με χαρά, αν οι αυτοί έχουν γραφή στη γλώσσα τους”. Είπε επίσης: “Ποιος μπορεί να γράφει με δάχτυλο στο νερό και να τον αποκαλέσουν αιρετικό;”, ζητώντας έτσι την ευλογία του αυτοκράτορα και του Πατριάρχη για το έργο του. Θεόπνευστος, όπως λέει, ο Άγιος Κύριλλος συνέταξε το γλαγολικό αλφάβητο. Για τον σκοπό αυτό προσάρμοσε ορισμένα γράμματα της εβραϊκής γραφής, άλλα της ελληνικής, προσπάθησε όμως να τους δώσει και συμβολική αξία. Τρία κύρια σύμβολα υπάρχουν στα βασικά γράμματα – το ισόπλευρο τρίγωνο, σύμβολο της Άγιας Τριάδας, ο κύκλος του ηλίου και ο σταυρός του Χριστού. Το νέο αλφάβητο αντανακλούσε με θαυμάσιο τρόπο τα χαρακτηριστικά της βουλγαρικής διαλέκτου της περιοχής της Θεσσαλονίκης. Κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο ήχο, έτσι, όπως το συνέλαβε η λεπτή ακοή του μεγάλου φιλολόγου. Αργότερα όμως, όταν το αλφάβητο έγινε γραφή του βουλγαρικού κράτους και της Εκκλησίας, τα γράμματα απέκτησαν νέα μορφή και μετατράπηκαν στο κυριλλικό αλφάβητο, με το οποίο γράφουμε και σήμερα.”

Ποια μεσαιωνικά χειρόγραφα, συνδεδεμένα με το έργο των Αγίων αδελφών, μελετήσατε με μεγαλύτερη συγκίνηση ρωτήσαμε την Κλιμεντίνα Ιβανόβα: “Χάρηκα εξαιρετικά, όταν σε ένα χειρόγραφο στο μοναστήρι Αγίας Αικατερίνης στη Σινά, στο οποίο φυλάσσονται γλαγολικά και άλλα κείμενα ιδιαίτερης αξίας, ανακάλυψα λειτουργία για τον Άγιο Κύριλλο. Η παραλλαγή είναι αρκετά σπάνια, χρονολογείται από τον πρώιμο 14ο αιώνα και είναι πρωτότυπο βουλγαρικό έργο. Θυμάμαι επίσης τη στιγμή, όταν στη βιβλιοθήκη του Μονάχου της Γερμανίας βρήκα μοναδικό αντίγραφο άλλης μιας λειτουργίας για τον Άγιο Κύριλλο. Όσον αφορά τον Άγιο Μεθόδιο, 10 χρόνια μάταια αναζητούσα το μοναδικό αντίγραφο του εκτενούς βίου του, γνωστού στη Βουλγαρία κατά τον 13ο αιώνα και ήταν το πρότυπο της σύντομης παραλλαγής που διαβάζεται στους ναούς. Τελικά όμως το βρήκα. Αυτές ήταν οι μεγαλύτερες χαρές μου. Κάθε χειρόγραφο όμως, που ανακαλύπτει ο επιστήμονας, κάθε κομμάτι του παρελθόντος, το οποίο καλύπτει κάτι στο τεράστιο ψηφιδωτό της ιστορίας, φέρνει στον ερευνητή ανεπανάληπτη συγκίνηση, την οποία μπορεί να συμμεριστεί με τις επόμενες γενιές, μαθητές και φοιτητές .”

Με την ευκαιρία της γιορτής η Κλιμεντίνα Ιβανόβα απηύθυνε τις ευχές της στους ακροατές της ΒΡ: “Θα ήθελα να χαιρετήσω όλους τους ακροατές μας μ’ αυτήν τη φωτεινή μέρα. Τώρα πια η γιορτή είναι διπλή. Η Εκκλησία τιμά τους Αγίους αδελφούς και ισαποστόλους την 11η Μαϊου, ενώ από την εποχή της Εθνικής Αναγέννησης την 24η Μαΐου τιμάμε όλη τη βουλγαρική παιδεία και πολιτισμό. Από τότε οι δυο γιορτές συμπίπτουν με την εύθυμη διάθεση, που μας φέρουν η άνοιξη και η ημέρες μετά το Πάσχα και ελπίζω, ότι έτσι θα είναι, όπως λένε, εις αιώνας των αιώνων.”

Μετάφραση: Πέταρ Κάντρεφ

Διαδώστε

Η 24η Μαΐου - Ημέρα του σλαβικής γραφής και του βουλγαρικού πολιτισμού και παιδείας

Περισσότερα στην κατηγορία

Εβδομάδα Ορθόδοξου Βιβλίου στην Βάρνα

Ημέρες Κροατικής Αρχαιολογικής Κληρονομιάς στη Σόφια

Το Ψυχοσάββατο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ τιμάμε τη μνήμη των νεκρών