Οι μαθητές στη Βουλγαρία μπορούν να διαβάζουν και να γράφουν, αλλά το 40% από αυτούς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ερμηνεία και την ανάλυση κειμένων, διαγραμμάτων και σχημάτων. Επίσης δεν μπορούν να συνειδητοποιούν και κρίνουν πολύ καλά τις παραχωρημένες πληροφορίες. Αυτά δείχνουν τα αποτελέσματα της μεγάλης διεθνούς έρευνας PISA 2009 που αξιολογεί έως ποιόν βαθμό οι 15-16 ετών μαθητές έχουν διαμορφώσει τις ικανότητες που θα τους χρειαστούν σε συνέχεια για την επιτυχή προσωπική και επαγγελματική τους αποκατάσταση στη ζωή.

Τα αποτελέσματα της έρευνας κατατάσσουν την Βουλγαρία στην 46η θέση από 65 χώρες απ' όλο τον κόσμο. Η παρουσίαση των Βουλγάρων μαθητών τους θέτει σε μία ομάδα με τους μαθητές από χώρες σαν τη Σερβία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Μεξικό και Ταϊλάνδη. Στην αρχή της κατάταξης είναι η Κίνα, η Κορέα και η Φινλανδία.

Η έρευνα της PISA γίνεται ανά τρία χρόνια και κάθε φορά έμφαση δίνεται σε έναν από τους τρεις ερευνούμενους τομείς - ανάγνωση (το 2000), μαθηματικά (το 2003) και φυσικές επιστήμες (το 2006). Το 2009 εκ νέου ερευνήθηκε το επίπεδο της ανάγνωσης των μαθητών της Α' Λυκείου. Στη Βουλγαρία στην έρευνα συμμετείχαν περισσότεροι από 4500 μαθητές από 179 σχολεία της χώρας.

Περίπου το 3% από τα παιδιά έχουν υψηλά αποτελέσματα που τους επιτρέπουν να αναπτύξουν τις ικανότητες τους. Το 41 % βρίσκονται κάτω από τα κρίσιμα όρια που σημαίνει ότι έχουν στοιχειώδεις γνώσεις στην ανάγνωση, αλλά δεν μπορούν να ερμηνεύουν κι αναλύουν κείμενα και ειδικότερα σχήματα, πίνακες, διαγράμματα.

Παραδοσιακά στα βουλγαρικά σχολεία τα κορίτσια έχουν καλύτερη απόδοση από τα αγόρια. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας προηγούνται στην ανάπτυξη τους τα αγόρια με 2 χρόνια.

Άλλο συμπέρασμα που οι ειδικοί κάνουν είναι ότι οι μαθητές από τα ειδικευμένα λύκεια τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα από τους συνομήλικους τους από τα επαγγελματικά και τα απλά σχολεία. Επίσης από τα στοιχεία της PISA 2009 γίνεται σαφές ότι στη χώρα μεγάλο ρόλο για τα αποτελέσματα της εκπαίδευσης έχουν το μορφωτικό και επαγγελματικό επίπεδο των γονέων, ο αριθμός βιβλίων που υπάρχουν στην οικογένεια κ.α.
 
"Στη Βουλγαρία σε σύγκριση με τις άλλες χώρες η επίδραση της οικογένειας είναι πολύ μεγαλύτερη", λέει η κα Σβέτλα Πετρόβα, συντονίστρια του σχεδίου PISA για τη χώρα. "Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές αναπαράγουν το πρότυπο των γονέων τους. Δηλαδή όσο πιο μορφωμένοι είναι οι γονείς, τόσο μεγαλύτερη ευκαιρία έχουν τα παιδιά να λάβουν καλή μόρφωση. Αποδείχθηκε επίσης ότι η επίδραση της μητέρας στην ανάγνωση είναι πολύ μεγαλύτερη από την επίδραση του πατέρα".

Το 29 % των μαθητών έχει δηλώσει ότι στο σπίτι τους διαθέτουν μεταξύ 26 και 100 βιβλίων, ενώ το 9% - άνω των 500 βιβλίων. Αυτή είναι και η αιτία οι ειδικοί να έχουν επιφυλάξεις ότι μία γενιά μεγαλώνει μάλλον χωρίς τα βιβλία. Αποδείχθηκε όμως ότι οι μαθητές απ όλες τις χώρες που συμπεριλαμβάνονται στην έρευνα δηλώνουν μειωμένο ενδιαφέρον προς την ανάγνωση. Σε αντίθεση απ' αυτούς οι Βούλγαροι μαθητές στην PISA 2009 δηλώνουν αυξημένο ενδιαφέρον σε σύγκριση με την έρευνα του 2000.
 
"Οι μαθητές που έχουν σημειώσει ότι διαβάζουν με ευχαρίστηση περισσότερες από 2 ώρες τη μέρα, και όχι απλώς για την προετοιμασία τους στο σχολείο έχουν σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα από αυτούς που δεν διαβάζουν με ευχαρίστηση. Αποδείχθηκε επίσης ότι οι μαθητές που διαβάζουν διάφορα κείμενα - λογοτεχνία, επιστημονικά, περιοδικά, εφημερίδες έχουν πολύ υψηλότερα αποτελέσματα στην ανάγνωση. Σύμφωνα με τα στοιχεία που οι ίδιοι παραχωρούν για τον εαυτό τους, οι μαθητές διαβάζουν κυρίως περιοδικά".

Το εξαιρετικά περίπλοκο περιεχόμενο και η έλλειψη επαρκούς χρόνου για πρακτική εφαρμογή των αποκτημένων γνώσεων είναι μεταξύ των βασικών αιτιών για τα χαμηλά αποτελέσματα των Βουλγάρων μαθητών, ομολογούν από το υπουργείο Παιδείας, Νεολαίας και Αθλητισμού. Για τον λόγο αυτό από το 2011 αρχίζει εκσυγχρονισμός των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στη Βουλγαρία, για τον οποίο εξασφαλίστηκε και η απαραίτητη χρηματοδότηση. Προς το παρόν τα καλύτερα αποτελέσματα των Βουλγάρων μαθητών είναι στις φυσικές επιστήμες, σε συνέχεια έρχονται τα μαθηματικά, και στο τέλος - η ανάγνωση.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα