Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος 1877-78 φέρνει την ελευθερία της Βουλγαρίας

Την 3η Μαρτίου η Βουλγαρία τιμά την ημέρα της Εθνικής της εορτής. Την ημέρα αυτή, πριν από 133 χρόνια, στο χωριό του Αγίου Στέφανου, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, υπεγράφη η Συνθήκη Ειρήνης με την οποία τίθεται τέλος στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-78 και δίνεται στη Βουλγαρία η δυνατότητα να αναγεννηθεί μετά από την οθωμανική κυριαρχία που διήρκεσε πέντε αιώνες.

Της 3ης Μαρτίου προηγείται μια περίοδος εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων που διαρκούν περισσότερο από έναν αιώνα, με αποκορύφωμά τους την Εξέγερση του Απριλίου του 1876.

"Η Εξέγερση στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα σε ολόκληρο τον κόσμο, ότι οι Βούλγαροι θέλουν να απελευθερωθούν από την οθωμανική σκλαβιά", λέει στη συνέντευξή του στη Βουλγαρική Ραδιοφωνία ο ιστορικός Δρ Βλαντιμίρ Στάνεφ, καθηγητής στη Έδρα Ιστορίας του Πανεπιστήμιου της Σόφιας. "Η Εξέγερση καταπνίχθηκε βάρβαρα και παρά τις προσπάθειες της Υψηλής Πύλης να κρύψουν τις αγριότητες, η αλήθεια βγαίνει στην επιφάνεια. Ο Αμερικανός διπλωμάτης Γιουτζίν Σκάιλερ, ο Ρώσος διπλωμάτης πρίγκιπας Αλεξέι Τσερετέλεφ, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τεζνιουάριους ΜακΓκαχάν, περιοδεύουν στις εξεγερμένες περιοχές και αποκαλύπτουν τα όσα συνέβησαν. Ο μεγάλος Βρετανός πολιτικός Γουίλιαμ Γκλάντστοουν διαδίδει πλατειά την πληροφορία και τις λεπτομέρειες της βάρβαρης κατάπνιξης της Εξέγερσης στην Ευρώπη και τη Ρωσία. Με τον τρόπο αυτό ο απόηχος της Εξέγερσης μεταφέρει στα πέρατα του κόσμου την επιθυμία του βουλγαρικού λαού να απελευθερωθεί από τη σκλαβιά. Μεταφέρει το μήνυμα ότι πρέπει να δοθεί βοήθεια σε ένα από τους τελευταίους χριστιανικούς λαούς, ο οποίος υποφέρει κάτω από ξένη θρησκευτική και πολιτική ηγεσία. Ο βασικός ηγέτης της Εξέγερσης του Απριλίου, Γκεόργκι Μπενκόφσκι, βλέποντας την πόλη Παναγιούριστε να καίγεται λέει: "Ο σκοπός μου επετεύχθη. Η πληγή που άνοιξα στην καρδιά του τύραννου δεν πρόκειται να γιατρευτεί ποτέ. Τώρα είναι ώρα να επέμβει η Ρωσία".

"Η ιπτάμενη ένοπλη ομάδα του Μπενκόφσκι" του ζωγράφου Ντιμίταρ Γκιουτζένοφ

Μετά την καταστροφή του Πόλεμου της Κριμαίας το 1853-56, η Ρωσία περνά μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Στη χώρα πραγματοποιούνται μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Αρχίζει η κατάργηση του συστήματος της δουλοπαροικίας, εκσυγχρονίζεται το κρατικό διοικητικό σύστημα ο στρατός και η οικονομία.

"Η Ρωσία προσπαθεί να αποφύγει την πολεμική σύγκρουση, για να μην επαναληφθούν τα όσα συνέβησαν στον Πόλεμο της Κριμαίας. Για το σκοπό αυτό συνάπτει συμφωνίες με την Αυστροουγγρική αυτοκρατορία και τη Μεγάλη Βρετανία, λέει ο ιστορικός Δρ Στάνεφ. "Όμως η ειρηνική επίλυση του προβλήματος, με τη συμμετοχή των Μεγάλων Δυνάμεων, δεν έχει αποτέλεσμα. Μετά την αποτυχία της Διεθνούς Συνόδου που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1867 με σκοπό να αναγκαστεί ο Σουλτάνος να παραχωρήσει αυτονομία στους Βούλγαρους, η Ρωσία αποφασίζει να πολεμήσει".

"Ανάγνωση του Μανιφέστου για την κήρυξη του πολέμου στον Καθεδρικό ναό του Αγίου Ισαάκ στην Άγια Πετρούπολη", γκραβούρα του Μπράουν

Τον Απρίλιο του 1877 η Ρωσία κηρύσσει τον πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Στην πορεία του υπάρχουν πολλές δραματικές στιγμές - οι μάχες στην περιοχή της Στάρα Ζαγκόρα, στο πέρασμα Σίπκα, στο Πλέβεν, η βασανιστικά δύσκολη χειμερινή πορεία στον Αίμο. Στιγμές μαζικού ηρωισμού με πολλά θύματα από την πλευρά των ρωσικών στρατευμάτων, στα οποία συμμετέχουν Ρώσοι, Λευκορώσοι, Ουκρανοί, Φιλανδοί, Πολωνοί και πολλές άλλες εθνότητες. Η Ρουμανία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο μάχονται στο πλευρό της Ρωσίας. Μαζί με τις δυνάμεις αυτές μάχονται και οι επαναστατημένοι Βούλγαροι.

"Η μάχη για την κορυφή Σίπκα" του ζωγράφου Ντιμίταρ Γκιουτζένοφ

"Στην αρχή το βουλγαρικό σώμα περιορίζεται στη φύλαξη των μετόπισθεν του στρατού της Ρωσίας", εξηγεί ο Δρ Στάνεφ. "Στην πορεία των μαχών, αλλά και χάρη στις προσπάθειες που καταβάλει ο αρχηγός των επαναστατημένων Βούλγαρων, στρατηγός Στολέτοφ, το βουλγαρικό σώμα αρχίζει να συμμετάσχει στις μάχες. Με τον τρόπο αυτό του δίνεται η ευκαιρία να αποδείξει την αξία του και τις πολεμικές του δεξιότητες. Στις μάχες για την υπεράσπιση της Στάρα Ζαγκόρα κι ακόμα περισσότερο στις μάχες που πραγματοποιούνται στο πέρασμα Σίπκα, οι επαναστατημένοι Βούλγαροι αποδεικνύουν τη γενναιότητα, την αξία και τις ικανότητές τους".

Σημαντική για την πορεία του πόλεμου, είναι η συμμετοχή του άμαχου πληθυσμού: "Πρόκειται για ένα γεγονός που συχνά υποτιμάται και συνήθως αναφέρονται μόνο τα επαναστατικά σώματα", αναφέρει ο Δρ Στάνεφ. "Ο ρόλος των άμαχων, αν και για διάφορα ποσοτικά κριτήρια δεν μπορεί να ερευνηθεί και αξιολογηθεί πλήρως, είναι εξαιρετικά σημαντικός για την έκβαση του πόλεμου. Απόδειξη της σημασίας τους είναι η αναγνώριση του Σουλεϊμάν πασά, ο οποίος, μετά τις μάχες του Σίπκα και της Στάρα Ζαγκόρα, δηλώνει ότι ένας από τους λόγους της ήττας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, είναι ότι κανείς Βούλγαρος δεν πολέμησε στο πλευρό του. Οι Βούλγαροι δρουν σαν κατάσκοποι-ανιχνευτές, σε μικρές ομάδες, μέσα στα στρατιωτικά σώματα. Αυτοί οδηγούσαν τα ρωσικά στρατεύματα στα δύσκολα περάσματα του Αίμου, τόσο το καλοκαίρι και το χειμώνα του 1887. Βοηθούσαν στο εφοδιασμό των στρατευμάτων, φρόντιζαν τους τραυματίες και τις αποθήκες. Όσοι ήταν πλούσιοι ενίσχυαν χρηματικά. Ο καθένας βοηθούσε με τον τρόπο του την εθνική υπόθεση, κατανοώντας ότι αυτή ήταν η ευκαιρία να απελευθερωθεί η χώρα".

"Υποδοχή των ρωσικών στρατευμάτων", γκραβούρα

Το Σύμφωνο του Αγίου Στεφάνου, το οποίο δεν έχει ακόμα επικυρωθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις, προβλέπει να συμπεριληφθούν στο μελλοντικό βουλγαρικό κράτος, οι περιοχές που κατοικούνταν κυρίως από Βούλγαρους. Στο Συνέδριο τους, που πραγματοποιείται στο Βερολίνο μερικούς μήνες αργότερα, οι Μεγάλες Δυνάμεις αναθεωρούν το κείμενό του. Από τη Βόρεια Βουλγαρία και την ευρύτερη περιοχή της Σόφιας δημιουργείται το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας. Στην περιοχή νότια του Αίμου, δημιουργείται η Ανατολική Ρωμυλία, αυτόνομη περιοχή στα όρια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης της Αδριανούπολης επιστρέφονται στο Σουλτάνο.

"Η μάχη για την σημαία του Σαμάρα" του Όλεγκ Ζουραβλέφ

Η Ένωση των Βούλγαρων σε ένα ενιαίο κράτος μετατρέπεται σε εθνικό ιδανικό. Επτά χρόνια μετά το τέλος του Ρωσοτουρκικού πόλεμου, πραγματοποιείται η Ένωση της Βόρειας και Νότιας Βουλγαρίας. Στο διάστημα του επόμενου αιώνα, η χώρα μας συμμετέχει σε πολλούς πόλεμους με στόχο την Ένωση. Η Απελευθέρωση ανοίγει τον ευρωπαϊκό δρόμο ανάπτυξης της Βουλγαρίας. Ένα χρόνο μετά η Βουλγαρία αποκτά Κοινοβούλιο και δημοκρατικό Σύνταγμα, αρχίζει η δημιουργία της δημόσιας διοίκησης στην πρωτεύουσα και την υπόλοιπη χώρα. Χτίζονται εργοστάσια, αρχίζει η δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου, εκσυγχρονίζεται η αγροτική παραγωγή, δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την εμφάνιση εκπαιδευτικών και πολιτιστικών θεσμών ευρωπαϊκού τύπου.

"Επιμνημόσυνη δέηση" του Βασίλι Βερεστσάγκιν

Ο απελευθερωτικός για τη Βουλγαρία Ρωσοτουρκικός πόλεμος, αποθανατίστηκε από το πινέλο γενεών Βούλγαρων και Ρώσων δημιουργών. Ο παγκοσμίου φήμης Ρώσος ζωγράφος Βασίλιι Βερεστσάγκιν συμμετέχει στον πόλεμο σαν εθελοντής. "Αν θέλω να είναι πραγματικοί οι πίνακές μου, δεν θα πρέπει να φοβάμαι να θυσιάσω τη ζωή μου", εξηγεί την απόφασή του ο καλλιτέχνης.

Ο αδερφός του, επίσης εθελοντής, σκοτώνεται στις μάχες του Πλέβεν. Ο άλλος του αδερφός, Αλεξάντερ, υπασπιστής του στρατηγού Σκόμπελεφ, τραυματίζεται στην ίδια μάχη. Ο ξακουστός ζωγράφος απεικονίζει ορισμένες από τις πιο δραματικές στιγμές του πόλεμου - τις μάχες του Πλέβεν, το χειμερινό πέρασμα του Αίμου, την άμυνα του περάσματος Σίπκα-Σέινοβο. Τα έργα του παρουσιάζονται σε εκθέσεις στο Παρίσι, το Λονδίνο και τη Βιέννη, ο καλλιτέχνης στέλνει το μήνυμα της ειρήνης σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες για τον πόλεμο, είναι η "Φωλιά του Αετού" του Ρώσου ζωγράφου Αλεξέι Ποπόφ. Ο πίνακας, που ζωγραφίστηκε το 1893, παρουσιάζει τις μάχες που έγιναν στην ομώνυμη αμυντική θέση στο πέρασμα Σίπκα, στην οποία οι εξεγερμένοι Βούλγαροι και οι ρωσικές δυνάμεις αντιμετώπισαν με ηρωισμό τον αριθμητικά ανώτερο στρατό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αντίγραφο του έργου αυτού φυλάσσεται στο Εθνικό μουσείο πολεμικής ιστορίας στη Σόφια.

Σημαντικός και εκφραστικός είναι ο πίνακας "Σίπκα" που φιλοτέχνησε το χέρι του Βούλγαρου ζωγράφου Ηλία Πετρόφ το 1935. Ο Βούλγαρος μάστορας της ιστορικής ζωγραφικής Ντιμίταρ Γκιουτζένοφ, απεικονίζει στα έργα του την υποδοχή του στρατηγού Γκούργκο και του ρωσικού στρατού στη Σόφια και τη νίκη του Σέινοβο στα τέλη του πόλεμου. Ο ηρωισμός της χειμερινής πορείας στον Αίμο ενέπνευσε τους βούλγαρους ζωγράφους Ιωάν Λεβίεφ και Τσβιάτκο Ντότσεφ.

"Γαλήνη στην κορυφή Σίπκα" του Γκριγκόρι Φίρερ

Ένας από τους εμβληματικούς πίνακες των μαχών είναι "Η σημαία της Σαμάρα" τον οποίο φιλοτέχνησε ο Τσέχος καλλιτέχνης Γιαροσλάφ Βεσίν το 1911. Το έργο παρουσιάζει ένα ηλικιωμένο Βούλγαρο επαναστάτη που υπερασπίζεται τη σημαία των επαναστατών που κατασκευάστηκε στη ρωσική πόλη Σαμάρα. Η σημαία αυτή είναι η μοναδική που τιμήθηκε με το Μετάλλιο Ηρωισμού στην ιστορία της Βουλγαρίας. Στις μάχες στη Στάρα Ζγκόρα πολλοί σημαιοφόροι πέφτουν νεκροί υπερασπίζοντάς την και με τη ζωή τους αποτρέπουν την αιχμαλωσία της από τους Τούρκους κατακτητές.

Διαβάστε περισσότερα για την εθνική επέτειο της Βουλγαρίας

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης

Διαδώστε

Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος 1877-78 φέρνει την ελευθερία της Βουλγαρίας

Περισσότερα στην κατηγορία

Οι εορτασμοί για την Ένωση στην Σόφια

Εορτασμοί για την Ένωση στο Πλόβντιβ

Το μεγαλείο της Ένωσης και οι συνέπειες του «ενοποιητικού συνδρόμου»