"Για τη βουλγαρική εθνοπολιτισμική και στρατιωτικοπολιτική παρουσία στην περιοχή της Αζοφικής θάλασσας, της Μαύρης θάλασσας και του Βόρειου Καυκάσου μπορεί να μιλάει κανείς ακόμα από τον 1ο-2ο αι.", αναφέρει ο ιστορικός υφηγ. Πλάμεν Παβλόφ σε συνέντευξη προς τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία. Μεταξύ του Καυκάσου, του Βόλγα και των Καρπαθίων το 632 εμφανίζεται η Παλιά Μεγάλη Βουλγαρία του χάνου Κουμπράτ, ο οποίος με εξέγερση καταφέρνει να αποτινάξει την κυριαρχία των Αβάρων.

"Μέχρι την εποχή της Παλιάς Μεγάλης Βουλγαρίας οι Βούλγαροι δεν ήταν κάποιος νομαδικός λαός, αλλά πληθυσμός που κατοικούσε μερικές εκατοντάδες χρόνια σ’ αυτά τα εδάφη", λέει ο υφηγ. Παβλόφ. "Εκείνη την εποχή βρίσκεται υπό μια ή άλλη μορφή εξάρτησης από κάποια από τις τότε μεγάλες δυνάμεις, για παράδειγμα από τους Ούννους του Αττίλα και ύστερα από τους Αβάρους. Κατά τη βασιλεία του Κουμπράτ όμως διαμορφώνεται ως πολύ ισχυρός σχηματισμός του τύπου των λεγόμενων "αυτοκρατοριών της στέπας" και ως ένας από τους ισχυρότερους στρατιωτικούς και πολιτικούς παράγοντες στην Ανατολική Ευρώπη. Όχι τυχαία ο Κουμπράτ είναι σύμμαχος του Βυζαντίου κατά της Περσίας και του Χαγανάτου των Αβάρων. Δηλαδή, ακόμα από την αρχή της ανάπτυξής τους ως μεγάλου στρατιωτικοπολιτικού σχηματισμού οι Βούλγαροι συγκαταλέγονται ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις του τότε κόσμου. Το λέω όχι από μεγαλομανία, αλλά επειδή πρόκειται για αλήθεια από τις ιστορικές πηγές".

 
Το σπαθί του χάνου Κουμπράτ

Η τύχη της Παλιάς Μεγάλης Βουλγαρίας είναι δραματική. Μερικές δεκαετίες μετά την ίδρυσή της αυτή διαλύεται σε μερικά τμήματα υπό τα πλήγματα των Χαζάρων εισβολέων, οι οποίοι έρχονται από την Ανατολή. Ένα μέρος των Βούλγαρων, με επικεφαλής το γιο του Κουμπράτ, Ασπαρούχ, κατευθύνεται προς τα δυτικά εδάφη. Συνάπτει συμμαχία και με τις σλαβικές φυλές που κατοικούν στη Μοισία. Η συμμαχία εγκυμονεί κίνδυνο για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και γι’ αυτό ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ' Πωγωνάτος με στρατό 40 χιλιάδων ανδρών ξεκινά προς το βορρά το 680.

© Φωτογραφία: BGNES

Ο αετός με μονόγραμμα του χάνου Ασπαρούχ στο μουσείο "Βοζνεσένκα" στην ουκρανική επαρχία Ζαπορόζιε

"Ο Ασπαρούχ είναι ταλαντούχος αρχηγός, ο οποίος διαφυλάσσει τον πλούτο της βουλγαρικής κρατικής παράδοσης", αφηγείται ο ιστορικός Πλάμεν Παβλόφ. "Από άλλης πλευράς, είναι εξαίρετος στρατηλάτης. Στο δέλτα του Δούναβη καταφέρνει να κατασκευάσει τεράστιο στρατόπεδο που καλύπτει έκταση 48 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Το στρατόπεδο περιλαμβάνει μερικά σπουδαία στρατηγικά υψώματα και δίνει εξαιρετικά στρατιωτικά πλεονεκτήματα μπροστά σε κάθε ενδεχόμενο αντίπαλο. Εγώ έχω επισκεφθεί μερικές φορές αυτό τον τόπο, έκανα και τηλεοπτικά ρεπορτάζ. Εκεί ο Ασπαρούχ στήνει παγίδα στο βυζαντινό στρατό και εκείνος δεν έχει άλλη λύση εκτός από το να τραπεί σε φυγή από το πεδίο μάχης. Και τούτο συμβαίνει παρά την υπεροχή του. Γι’ αυτό πρέπει να εκτιμήσουμε τη συμβολή του Ασπαρούχ ως στρατιωτικού αρχηγού, γιατί εκείνος θέτει σε πολύ ισχυρά θεμέλια τη βουλγαρική πολεμική τέχνη, ήδη στις συνθήκες των Βαλκανίων".

Το 681 υπογράφεται ειρηνική συμφωνία με το Βυζάντιο. Το έτος αυτό θεωρείται έτος εμφάνισης της λεγόμενης Βουλγαρίας του Δούναβη. Σε ένα μέρος των παλιών βουλγαρικών εδαφών προσαρτώνται εδάφη της περιοχής του δέλτα του Δούναβη και της Μοισίας. Στα καινούργια εδάφη συνυπάρχουν Θράκες, Σλάβοι και Βούλγαροι. Κατά τους επόμενους αιώνες το βουλγαρικό κράτος επεκτείνεται και βιώνει πολιτιστική ακμή. Κατά τον 9ο αι. ο χριστιανισμός γίνεται θρησκεία του κράτους. Ο Βούλγαρος βασιλιάς Βόρις Α' υποδέχεται τους μαθητές των δημιουργών της σλαβικής γραφής, Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Ιδρύονται κέντρα γραμματολογίας, η πλούσια δραστηριότητα των οποίων επηρεάζει τον πολιτισμό σειράς λαών.

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα