Πυκνή οικοδόμηση, προκατασκευασμένες κατοικίες, ετοιμόρροπα κτίρια, μνημεία από την περίοδο του σοσιαλισμού – αυτά είναι τα προβλήματα που συχνά προκαλούν τις κοινωνικές συζητήσεις στη χώρα, όταν γίνει λόγος για αρχιτεκτονική. Πώς όμως η αρχιτεκτονική μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και έχει άραγε όρια;

Τα ζητήματα αυτά τέθηκαν κατά τη διάρκεια του διεθνούς φεστιβάλ Sofia Architecture Week (SAW). Η Εβδομάδα Αρχιτεκτονικής στη Σόφια διεξάχθηκε από την 1η έως την 6η Νοεμβρίου. Οι διοργανωτές από το περιοδικό «Εντνό» («Ένα») και κατά την τέταρτη έκδοση του φεστιβάλ προκάλεσαν το κοινό της πρωτεύουσας να κοιτάξουν την πολεοδομία με ένα σύγχρονο και συγκινητικό τρόπο. Οι ποικίλες διαλέξεις, συζητήσεις, ταινίες, παρουσιάσεις και εργαστήρια προσέλκυσαν την προσοχή όλων των επιθυμούντων να κοιτάξουν την αρχιτεκτονική όχι μόνο σαν τρόπο οικοδόμησης, αλλά αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος.
 
"Η αρχιτεκτονική προσφέρει δυνατότητα για μια νέα προοπτική και αξιοποίηση του χώρου με διαφορετικό τρόπο. Ακριβώς οι αρχιτέκτονες μπορούν να αλλάξουν την ποιότητα ζωής μέσω του σχεδιασμού δημόσιων κτιρίων", είπε σε συνέντευξη προς τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία ένας από τους γνωστότερους Ολλανδούς κριτικούς αρχιτεκτονικής και έφορος της SAW, Hans Ibelings. "Αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής, στην οποία, παρά τις μεγάλες διαφορές μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού τμήματος της ηπείρου, υπάρχει κοινή ιδέα για τον προορισμό και τη δομή της πόλης".


Οι αρχιτέκτονες παρουσίασαν τις ιδέες τους για τη διαμόρφωση του αστικού περιβάλλοντος. Φωτογραφία: Μαρία Πέεβα

Ιδού πώς ο Hans Ibelings (στην κάτω φωτογραφία) χάραξε μερικές ενδιαφέρουσες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική: "Η αρχιτεκτονική κινείται σε νέα κατεύθυνση – όχι τόσο προς το σχεδιασμό νέων κτιρίων, αλλά προς την αναζήτηση άλλων τρόπων επέμβασης. Επί πολύ καιρό κατά την ύπαρξη προβλήματος σε ένα έργο, οι αρχιτέκτονες αναζητούσαν λύση στην προσθήκη τετραγωνικών μέτρων, στη μεγέθυνσή του. Και σήμερα, λόγω της κρίσης και της γενικής κούρασης απ’ αυτά τα απίθανα, εξαιρετικά κτίρια, παρατηρώ τάση προς μικρότερες επεμβάσεις. Πρόκειται για ενδιαφέρον φαινόμενο – πώς μια μικρή επέμβαση μπορεί να ασκήσει μεγάλη επίδραση. Το θέμα της SAW ήταν η απεριόριστη αρχιτεκτονική ή πώς μπορεί να επιτευχθεί μέγιστο αποτέλεσμα με ελάχιστα μέσα. Αυτή η στρατηγική ισχύει στα Βαλκάνια, γιατί ο χώρος στις πόλεις είναι περιορισμένος και πρέπει να αξιοποιείται στο μέγιστο".


Φωτογραφία: Μαρία Πέεβα

Στις τελευταίες της εκδόσεις η SAW εστιάστηκε όχι μόνο στις παγκόσμιες τάσεις, αλλά και σ’ αυτό που συμβαίνει στην περιοχή. Παράδειγμα σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι η έκθεση "Βαλκανιολογία" – νέα αρχιτεκτονική και αστικά φαινόμενα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το σχέδιο του Ελβετικού Μουσείου Αρχιτεκτονικής και του Αρχιτεκτονικού Κέντρου της Βιέννης εξετάζει την επιρροή των κοινωνικοπολιτικών μεταβολών στην πολεοδομία – ή πώς οι κοινωνίες στην μετακομμουνιστική ή μεταπολεμική περίοδο προσπαθούν γρήγορα να ξεπεράσουν την έλλειψη κτιρίων μέσω προσαρμογής ή αυτοσχεδιασμού.


Η έκθεση "Εικόνες από την πόλη" παρουσιάζει τις αντιλήψεις των αρχιτεκτόνων για το αστικό περιβάλλον της Σόφιας. Φωτογραφία: Μαρία Πέεβα

Παρατηρούνται διάφορα φαινόμενα: πολυλειτουργικά κτίρια, πολεοδομία χωρίς την ύπαρξη σχεδίου, υπερ-πολεοδομία, ανασυγκρότηση στρατιωτικών έργων σε πολιτιστικά κέντρα, εποικοδόμηση σκεπών σε πολυκατοικίες, αυθαίρετα κτίσματα και τα λοιπά.
Υπάρχει σήμερα βαλκανικός αρχιτεκτονικός ρυθμός;

"Όχι, δεν θα έλεγα", δήλωσε κατηγορηματικά προς τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία ένας από τους γνωστούς Γερμανούς πολεοδόμους και έφορος της έκθεσης "Βαλκανιολογία", Kai Föckler. "Η σύγχρονη αρχιτεκτονική σε κάθε βαλκανική χώρα είναι διαφορετική, ακόμα και στις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες δεν ανακαλύψαμε μονοσήμαντες τάσεις. Παρ’ όλα αυτά, σ’ εκείνα τα κράτη υπάρχει μεγάλος αριθμός νέων και τολμηρών αρχιτεκτόνων, οι οποίοι με επιτυχή τρόπο μεταμορφώνουν το αστικό περιβάλλον. Ακριβώς τούτα τα σχέδια προκάλεσαν τη Δύση να κοιτάξει από κοντά αυτό που συμβαίνει στα Βαλκάνια".

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα