Το ενδιαφέρον των ερευνητών για τους αγίους της χριστιανικής θρησκείας και για τα ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα στα οποία γίνονται αναφορές σ’ αυτούς, δεν παρουσιάζει ύφεση. Οι νέες τεχνολογίες στον τομέα της πληροφορικής δημιουργούν τη δυνατότητα ακόμα πιο ευρείας διάδοσης των στοιχείων που υπάρχουν και των νέων που ανακαλύπτονται.

Εδώ και καιρό μια διεθνής ομάδα ερευνητών ασχολείται με το σχέδιο "Encyclopedia Slavica Sanctorum. Άγιοι και άγιοι τόποι στη Βουλγαρία". Η έκδοση της εγκυκλοπαίδειας θα γίνει σε κλασική, αλλά και σε ψηφιακή μορφή. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να πλουτίσουν τις γνώσεις τους για τις λατρείες των αγίων της Βουλγαρίας, από την ίδρυση της χριστιανικής θρησκείας μέχρι σήμερα.

Η πρωτοβουλία για την συγγραφή της ανήκει στην υφηγήτρια κα Μαρία Γιόβτσεβα, η οποία εργάζεται στο Ινστιτούτο λογοτεχνίας της Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας και την επιμέλειά της έχει η καθηγήτρια κα Ίσκρα Χρήστοβα–Σόμοβα από το Πανεπιστήμιο Σόφιας "Άγιος Κλήμης της Οχρίδας".

"Οι περισσότεροι άγιοι που λατρεύουμε έχουν παρθεί από το Βυζάντιο και λατρεύονται από τους χριστιανούς σε ολόκληρο τον κόσμο", λέει η καθηγήτρια κα Ίσκρα Χρήστοβα–Σόμοβα. "Μεγάλος αριθμός τους έχει βουλγαρικές ιδιαιτερότητες και γι’ αυτούς βρίσκουμε αναφορές σε διάφορα κείμενα. Πολλά από τα κείμενα αυτά έχουν μεταφραστεί από την ελληνική γλώσσα, αλλά υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός αναφορών, γραμμένων στην παλιά βουλγαρική. Τα βουλγαρικά κείμενα έχουν γραφεί στην περίοδο του Μεσαίωνα. Η λατρεία συνεχίζεται με την απεικόνιση αγίων σε εικόνες και τοιχογραφίες, το προσκύνημα σε ιερούς τόπους, την κατασκευή ναών. Οι περισσότερες χριστιανικές γιορτές έχουν σχέση με τις λαϊκές παραδόσεις. Εμείς θέλουμε να συμπεριλάβουμε όλα αυτά τα στοιχεία στο σχέδιό μας", εξηγεί η καθηγήτρια.

"Θέλουμε να ερευνήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ξεκίνησε η λατρεία προς κάποιο συγκεκριμένο άγιο, ξεκινώντας από την προσωπικότητά του, τα κείμενα στα οποία γίνεται αναφορά γι' αυτόν, τον τρόπο διάδοσής τους στη σλαβική λογοτεχνία, την απεικόνισή του στις αγιογραφίες, καθώς και στις λαϊκές παραδόσεις", συνεχίζει. "Αν και οι περισσότερες λατρείες προέρχονται από το Βυζάντιο, μετά τη βάφτιση των Βούλγαρων οι άγιοι και οι λατρείες προσαρμόστηκαν στα δικά μας μέτρα και στη συνέχεια πέρασαν στη Ρωσία και τη Σερβία. Με τον τρόπο αυτό η Βουλγαρία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις σλαβικές παραδόσεις".

 
Η αρχή της Θείας Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου. Χειρόγραφο από τη Μονή της Ρίλας από τα μέσα του 16ου αιώνα.

Η ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια θα έχει τη μορφή ενημερωτικής ιστοσελίδας στο Διαδίκτυο. Το σχέδιο χρηματοδοτείται από το Ταμείο επιστημονικών ερευνών του υπουργείου Παιδείας, Νεολαίας και Επιστήμης. Στη διεθνή ερευνητική ομάδα συμμετέχουν, από βουλγαρική πλευρά, επιστήμονες από την έδρα παλαιοβουλγαρικής γλώσσας του Πανεπιστημίου "Άγιος Κλήμης της Οχρίδας", και το τμήμα παλιαιάς βουλγαρικής λογοτεχνίας του Ινστιτούτου λογοτεχνίας της Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας.
Συμμετέχουν επίσης ερευνητές από τη Λιθουανία, την Αυστρία, τη Μεγάλης Βρετανία και τις ΗΠΑ.

Το πρώτο στάδιο του σχεδίου άρχισε το 2011 και θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους. Η καθηγήτρια κα Ίσκρα Χρήστοβα–Σόμοβα μας πληροφορεί ότι στην εγκυκλοπαίδεια θα περιλαμβάνονται κείμενα, βίοι αγίων, προσευχές και λειτουργίες, στην αρχαία βουλγαρική και σε άλλες σλαβικές γλώσσες, τα πιο ενδιαφέροντα από τα οποία, όπως του Αγίου Κλιμέντιου της Οχρίδας, θα μεταφραστούν στη σύγχρονη βουλγαρική.

"Όπως όλες οι χώρες, έτσι και η Βουλγαρία έχει τις ιδιαιτερότητές της", λέει η κα Ίσκρα Χρήστοβα–Σόμοβα. "Μια απ’ αυτές είναι ότι σαν βασικοί άγιοι-προστάτες της χώρας μας, θεωρούνται οι άγιοι ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος, οι δυο αδερφοί οι οποίοι δημιούργησαν τη σλαβική γραφή που επίσης θεωρούνται ως προστάτες ολόκληρης της Ευρώπης. Η ομάδα μας θα ρίξει ιδιαίτερο βάρος σε ό, τι αφορά στη λατρεία των αγίων αδερφών, οι οποίοι λατρεύονται και από τον υπόλοιπο σλαβικό κόσμο. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ενώ στη Σερβία και σε άλλες χώρες, οι κορυφαίοι άγιοι ήταν ηγεμόνες και στη Ρωσία μάρτυρες, στη Βουλγαρία οι κορυφαίοι άγιοι, οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος, έχουν σχέση με τα γράμματα".

Σαν μέρος του σχεδίου "Encyclopedia Slavica Sanctorum. Άγιοι και ιεροί τόποι στη Βουλγαρία", τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους στη Εθνική Βιβλιοθήκη "Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος", δημιουργήθηκε έκθεση αφιερωμένη στον Άγιο Βασίλειο τον Μεγάλο.

"Η 1η Ιανουαρίου, η ημέρα της γιορτής του Άγιου Βασίλειου του Μεγάλου, περιλαμβάνει πολλά και διάφορα μηνύματα. Με τον τρόπο αυτό, αν και σε μικρογραφία, βλέπουμε την ουσία του σχεδίου "Encyclopedia Slavica Sanctorum. Άγιοι και ιεροί τόποι στη Βουλγαρία". Ο άγιος είναι ο συγγραφέας του πρώτου βιβλίου που αναφέρεται στη δημιουργία του κόσμου μέσα σε έξι ημέρες. Την ημέρα αυτή, μαζί με το χριστιανικό μέρος της λατρείας, βλέπουμε την πραγματοποίηση στοιχείων των λαϊκών παραδόσεων οι οποίες προϋπάρχουν του χριστιανισμού".

Η κα Ίσκρα Χρήστοβα–Σόμοβα ετοιμάσει την έκδοση βιβλίου με θέμα τα σλαβικά ημερολόγια. Στο πλαίσιο της ψηφιακής μορφής του σχεδίου "Encyclopedia Slavica Sanctorum. Άγιοι και ιεροί τόποι στη Βουλγαρία", θα γίνουν πολλές ακόμα δημοσιεύσεις. Στα μέσα Ιουνίου του τρέχοντος έτους θα πραγματοποιηθεί διεθνής επιστημονική συνδιάσκεψη, κατά τη διάρκεια της οποίας ερευνητές από διάφορες χώρες, θα συζητήσουν το ρόλο της λατρείας προς τους αγίους και τους άγιους τόπους που συνδέονται μ’ αυτούς.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης