Πριν 138 χρόνια ξεσπά η Εξέγερση του Απριλίου, μια από τις πιο σημαντικές εξεγέρσεις στους αγώνες των Βούλγαρων για την απελευθέρωσή τους από την οθωμανική τυραννία που διαρκεί πέντε αιώνες. Αν και η εξέγερση καταπνίχθηκε στο αίμα, κατάφερε το στόχο της που ήταν να τραβήξει την προσοχή των ευρωπαϊκών χωρών σε ό, τι αφορά στα βάσανα των βούλγαρων και την αυτοθυσία τους.

Δύο χρόνια αργότερα, σαν αποτέλεσμα του Ρωσοτουρκικού πόλεμου, η Βουλγαρία απελευθερώνεται. Μεταξύ των πολλών λαμπρών προσωπικοτήτων και αγωνιστών της Εξέγερσης του Απρίλη, είναι και ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ, που πριν κρεμαστεί από τους Οθωμανούς κατακτητές φώναξε: "Οι ώρες σας τελείωσαν πια… Η Ευρώπη αγανάκτησε από τις βαρβαρότητές σαν και σύντομα θα σας διώξει από εδώ!".

Η Εξέγερση ξεσπά την 20^η Απριλίου του 1876 (1^η Μαΐου με το παλιό ημερολόγιο) στην πόλη Κοπρίβστιτσα. Μερικούς μήνες νωρίτερα οι οργανωτές του, Βούλγαροι από το επαναστατικό κομιτάτο του Τζιούρτζιου, το οποίο ιδρύθηκε στη Ρουμανία από μετανάστες, χωρίζουν τη χώρα σε τέσσερις επαναστατικές περιοχές. Επικεφαλής είναι επαναστάτες που το όνομά τους γράφτηκε στην ιστορία με τις πράξεις τους στην εξέγερση ή με την συμμετοχή τους στην πολιτική και κοινωνική ζωή μετά την επανάσταση, όπως ο Χρήστο Μπότεφ, Στέφαν Σταμπολόφ, Στογιάν Ζαΐμοφ, Γκεόργκι Μπανκόφσκι, Παναγιώτ Βόλοφ, Ζαχάρι Στογιάνοφ και πολλοί άλλοι.

Η επανάσταση ξεσπά πριν την ώρα της μια και η τουρκική εξουσία είναι ενημερωμένη για τα σχέδια των επαναστατών. Χιλιάδες στρατιώτες και άτακτοι βασιβουζούκοι επιτίθενται στα εξεγερμένα χωριά. Πολλά απ’ αυτά πυρπολούνται και δεκάδες χιλιάδες σφαγιάζονται. Τις θηριωδίες θυμίζουν οι νεκροκεφαλές αυτών που αναζήτησαν καταφύγιο στην εκκλησία της πόλεως Μπατάκ και που σκοτώθηκαν σ’ αυτήν. Σχεδόν όλοι οι βασικοί συμμέτοχοι της εξέγερσης σκοτώνονται ή εκτελούνται και δεν καταφέρνουν να δουν την πατρίδα τους ελεύθερη. Μεταξύ τους είναι και ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ, για τον οποίο αφηγείται ο κ Ρόσεν Γιόσηφοφ, διευθυντής του Περιφερειακού ιστορικού Μουσείου στην πόλη Γκάμπροβο.

"Ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ είναι γόνος πλούσιας οικογένειας του Γκάμπροβο και γεννήθηκε την 13^η Μαΐου του 1843. Το όμορφο αναγεννησιακό σπίτι του, όπου ζει με τους γονείς τους τρεις αδερφούς και τις πέντε αδερφές του, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης Γκάμπροβο".

Το 1862 τελειώνει το σχολείο και ασχολείται με τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Αγαπά τη γνώση και γνωρίζει γαλλικά, ιταλικά, ελληνικά και τουρκικά. Είναι ειδικός στο τουρκικό οθωμανικό δίκαιο. Κατά τη διετή παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη παρακολουθεί τα μαθήματα του κολεγίου Ρόμπερτ. Μεταφράζει από τα τουρκικά στα ελληνικά και τα βουλγαρικά.

Μετά την επιστροφή του στο Γκάμπροβο αρχίζει να διδάσκει στο σχολείο της πόλης, όπου εκλέγεται σαν σχολικός επιμελητής και γίνεται μέλος του τοπικού δικαστηρίου. Ο Ντιουσταμπάνοφ είναι πεπεισμένος ότι με μια εξέγερση δεν μπορεί να νικήσει μια αυτοκρατορία και ότι η απελευθέρωση είναι δυνατή μόνο με εξωτερική βοήθεια. Παρ’ όλα αυτά, στις αρχές του 1876, μπαίνει στις γραμμές των επαναστατών.

"Ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ γίνεται μέλος του επαναστατικού κομιτάτου της πόλεως Γκάμπροβο και ακόμη στην πρώτη του σύσκεψη εκλέγεται αρχηγός του. Σαν επικεφαλής του κομιτάτου, φροντίζει και για την προστασία του τοπικού πληθυσμού από τις τουρκικές επιθέσεις. Την 1^η Μαΐου το κομιτάτο συγκεντρώνεται στο μοναστήρι του Γκάμπροβο, όπου, την 9^η του ίδιου μήνα, διεξάγονται σκληρές μάχες. Στην τελευταία μάχη ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ πληγώνεται στο αριστερό χέρι, αλλά καταφέρνει, μαζί με συναγωνιστές του, να ξεφύγει και να βρει καταφύγιο στα βουνά της περιοχής, αλλά την 16^η Μαΐου συλλαμβάνεται από τους Τούρκους".

Μπροστά στο τούρκικο δικαστήριο, ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ εκφωνεί λόγο σημαντικό, λόγο ο οποίος διασώθηκε, στα απομνημονεύματα ενός Βούλγαρου-μέλους του περιφερειακού διαβατήριου της πόλεως Βελίκο Τίρνοβο κι έτσι έφτασε σε μας.

"Μερικές ημέρες πριν τον απαγχονισμό του οι Τούρκοι τον ρωτούν: "Γιατί παράτησε τα πλούτη και τις θέσεις του και μπλέχτηκε με τους επαναστάτες;" Ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ απαντά με θάρρος: "Γνωρίζω πολύ καλά ότι το βασίλειό σας είναι μεγάλο ότι κατέχετε τα όπλα και έχετε μεγάλο στράτευμα και ότι με τη δύναμή μας δεν μπορούμε να σας νικήσουμε. Όμως γνωρίζω ότι είσαστε βάρβαροι και τύραννοι. Με την εξέγερσή μας προκαλέσαμε τις θηριωδίες σας κατά των αμάχων, θηριωδίες με τις οποίες το κύρος σας διακυβεύθηκε σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο. Πρέπει να ξέρετε ότι ολόκληρη η Ευρώπη αγανάκτησε μ’ αυτά που κάνατε και ότι σύντομα θα έρθει και θα σας διώξει από εδώ. Γι' αυτό ετοιμαστείτε να το σκάσετε στην Ανατολία. Τέλειωσε πια η κυριαρχία σας".

Ο Τσάνκο Ντιουσταμπάνοφ κρεμάστηκε την 15^η Μαΐου του 1876 και τα τελευταία του λόγια στους εκτελεστές του ήταν: "Για μένα αυτή η κρεμάλα δεν είναι ντροπή".

Για την αυτοθυσία του και την αυτοθυσία των συμπολεμιστών του, μας θυμίζει το μνημείο της Εξέγερσης του Απριλίου το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της πόλεως Βελίκο Τίρνοβο, στην πλατεία μπροστά στον λόφο Τσάρεβετς.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης