Το κληρονομικό αγρόκτημα Γιάσνα πολίάνα (καθαρό ξέφωτο) του Λέωντος Νικολάγιεβιτς Τολστόι, όπου ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας έγραψε τα γνωστά του μυθιστορήματα "Πόλεμος και Ειρήνη" και "Άννα Καρένινα" είναι παγκοσμίως γνωστό και το επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες. Αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι η Βουλγαρία έχει το δικό της Γιάσνα πολίάνα. Το όνομα του βουλγαρικού χωριού συνδέεται με τους Βούλγαρους οπαδούς του τολστοΐσμού, που συνδέεται με τις ιδέες του Τολστόι και με μια έκθεση αφιερωμένη στην κοινότητα (κομμούνα) που ίδρυσαν.

Το 1906 στο χωριό του βουνού Στράντζα Αλάν Καϊράκ, που μετονομάστηκε Γιάσνα πολιάνα φθάνουν μερικοί άνδρες ντυμένοι με μαύρα κοστούμια και ζητούν επειγόντως συνάντηση με τον δήμαρχο. Το αίτημά τους είναι να μείνουν στο χωριό και να ζήσουν σύμφωνα με τις αρχές του Τολστόι που σχετίζονται με τις ιδέες για την αγάπη, ισότητα, την ελεύθερη ζωή, την μη χρήση βίας και άλλες, που θεωρούνται αιρετικές εκείνα τα χρόνια. Η ισχυρή επιθυμία αυτών των κυρίων να αφήσουν τους κακόβουλος πειρασμούς του πολιτισμού για να αισθανθούν τις μικρές χαρές της ζωής και τον Θεό μπορεί να εξηγηθεί.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Λέων Τολστόι ήταν ένας από τους πιο αγαπημένους συγγραφείς στη Βουλγαρία, και οι ιδέες του, για τις οποίες ο συγγραφέας αφορίστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία, γρήγορα εξαπλώνονται μεταξύ των Βουλγάρων διανοουμένων. Ακόμη έγινε γνωστό ότι, μετά τη Ρωσία, η Βουλγαρία ήταν με περισσότερους οπαδούς του. Γι' αυτό ο τότε δήμαρχος του μικρού χωριού της Στράντζα, αγνοώντας την κοινή γνώμη, φιλοξένησε έξι νέους διανοούμενους, δίνοντάς τους ένα σπίτι, ακόμη και γη, να την καλλιεργήσουν. Έτσι τέθηκε η αρχή της κοινότητας /κομμούνας/ των οπαδών του Τολστόι στο χωριό Γιάσνα πολιάνα, η οποία υπήρχε όχι περισσότερο από δύο χρόνια, αλλά άφησε ίχνη πίσω της.

Τα μέλη αυτής της ανδρικής κοινότητας είχαν υψηλή μόρφωση και ήρθαν απ' όλη την Βουλγαρία. Ο αρχηγός τους Χρήστο Ντόσεφ, που γεννήθηκε στην Στάρα Ζαγκόρα, αποφοίτησε ιατρική στην Λοζάνη, Ελβετίας, και, όπως και οι σύντροφοί του, ήταν πλήρως προσηλωμένος στο έργο και τη φιλοσοφία του Τολστόι. Οι μορφωμένοι κύριοι ζούσαν σεμνά, και καλλιεργούσαν μόνοι τους τα χωράφια και κατά καιρούς οργανώνονταν αναγνώσεις λογοτεχνικών έργων με καθαρά φωτιστικούς στόχους ανάμεσα στους ντόπιους. Αλλά η κύρια απασχόλησή τους ήταν η διάδοση των έργων του Λέωντος Νικολάγιεβιτς. Έτσι, την πρώτη ημέρα του 1907 κυκλοφόρησε το περιοδικό "Αναγέννηση".

"Στο πλαίσιο αυτών των δυο χρόνων δημιούργησαν το δικό τους τυπογραφείο", λέει η Ντένκα Τόντοροβα, γραμματέας του πολιτιστικού κέντρου στο χωριό Γιάσνα πολιάνα. "Εκεί οι οπαδοί του Τολστόι κυκλοφόρησαν το πρώτο τεύχος του περιοδικού "Αναγέννηση", το οποίο έστειλαν στον συγγραφέα. Ο ιδιος εντυπωσιάστηκε πάρα πολύ από το γεγονός ότι στη Βουλγαρία οι ιδέες του σχετικά με τη μη χρήση βίας και την ειρήνη έχουν διαδοθεί. Ο Ρώσος συγγραφέας αμέσως στέλνει στους Βούλγαρους οπαδούς του 11 μη δημοσιευμένα άρθρα του, που για πρώτη φορά κυκλοφόρησαν από το βουλγαρικό χωριό Γιάσνα πολιάνα. Ένα από τα άρθρα είναι το εμβληματικό κατά της θανατικής ποινής "Δεν μπορώ να παραμείνω σιωπηλός".

Η ρωσική και βουλγαρική Γιάσνα πολιάνα διατηρούσαν επαφές. Κάθε τεύχος του περιοδικού "Αναγέννηση" έστελναν στον Τολστόι που απεύθυνε τα καλύτερα λόγια: "Αυτό είναι το μοναδικό περιοδικό στον κόσμο, που θαρραλέα κηρύσσει τις ιδέες μας". Ο Χρήστο Ντόσεφ μερικές φορές επισκέφθηκε τον Ρώσο συγγραφέα με τον οποίο διατηρούσαν φιλικές σχέσεις. Εν τω μεταξύ, όμως, το κοινό στη Βουλγαρία τάχτηκε κατά των οπαδών του Τολστόι. Έτσι, τον Οκτώβριο του 1908 τα μέλη της κοινότητας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό.

"Ωστόσο, συνέχισαν να κηρύσσουν τις ιδέες του πνευματικού ηγέτη τους στο εξωτερικό", αναφέρει η κα Σοκόλοβα. "Για παράδειγμα, ο Χρήστο Ντόσεφ αναχώρησε για την Ρωσία, όπου παντρεύτηκε την κόρη ενός στενού φίλου του Τολστόι και ίδρυσε μια νέα κοινότητα σε ένα ρωσικό χωριό.

Το όνομα των Βουλγάρων οπαδών του Τολστόι συνδέεται με το μυστήριο γύρω από το θάνατο του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα. Το 1910 ο ηλικιωμένος ήδη Λέων Τολστόι αποφάσισε τελικά να απαλλαχθεί από τους δεσμούς της οικογένειας και των κοινωνικών συμβάσεων. Σε ένα ψυχρό οκτωβριανό βράδυ ο ίδιος κρυφά αφήνει το κτήμα του και ξεκινάει ένα μακρύ ταξίδι. Οι βιογράφοι του λένε ότι, προτίθενται να ανέβει σ΄ ένα πλοίο στη Οδησσό, και από κει να έρθει στη Βουλγαρία, όπου τον περίμεναν οι οπαδοί του. Εν τω μεταξύ, όμως, αρρωσταίνει και το πρωί στις 7 Νοεμβρίου του 1910 απεβίωσε.

Στους οπαδούς του Τολστόι και στην κοινότητά τους στο Γιάσνα πολιάνα είναι αφιερωμένη η συλλογή στο μορφωτικό κέντρο του χωριού που περιέχει την πλουσιότερη συλλογή λογοτεχνίας για το Τολστόι, καθώς και φωτογραφίες και τρισδιάστατες σκηνές που απεικονίζουν τα γεγονότα από τη ζωή του συγγραφέα και της οικογένειάς του. Μεταξύ των εκθεμάτων είναι το ξύλινο στυλό κατασκευασμένο από την μηλιά στον κήπο του Λέωντος Νικολάγιεβιτς. Στο βουλγαρικό χωριό Γιάσνα πολιάνα και μέχρι σήμερα μιλούν με σεβασμό και θαυμασμό για τους νέους οπαδούς του Τολστόι, που άλλαξαν τη ζωή στο χωριό.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα
Φωτογραφίες: Βενέτα Νικόλοβα