Στις 14 Νοεμβρίου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Kinomania» θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ «Άκουσε» της δημοσιογράφου Ντιάνα Ιβανόβα. 25 χρόνια μετά την έναρξη των δημοκρατικών αλλαγών, το έργο μας γυρίζει πίσω στην ιστορία και τον ρόλο του ραδιοφωνικού σταθμού «Ελεύθερη Ευρώπη» στις αλλαγές αυτές. Γιατί το ΜΜΕ που ίδρυσαν οι ΗΠΑ στη Δυτική Γερμανία θεωρούταν ένας από τους πιο επικίνδυνους εχθρούς του κομμουνισμού και τι το μετέτρεψε σε πηγή πληροφοριών και εναλλακτικών γνωμών για γενιές Βουλγάρων;

«Στο ντοκιμαντέρ υπάρχουν τρεις προσωπικές ιστορίες τριών γυναικών, οι οποίες μοιράζονται με πολύ συναισθηματικό τρόπο τι σημαίνει ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ευρώπη» για εκείνες τις ίδιες και τις οικογένειές τους – λέει σε συνέντευξη για τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία η Ντιάνα Ιβανόβα. – ο «Ελεύθερη Ευρώπη καλύπτει μια έλλειψη αλήθειας, μια έλλειψη γεγονότων. Γεννήθηκα το 1968, έχω ακούσει τον ραδιοφωνικό σταθμό πολύ λύγο, αλλά θυμάμαι που οι πρώτες πληροφορίες για το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ ήρθαν από εκεί. Έτσι, ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ευρώπη» από μια μεριά ήταν χώρος, στον οποίο μπορείς να ακούσεις και άλλη οπτική γωνία, που να σκεφτείς. Όχι πάντα αυτή η οπτική γωνία ήταν η δική σου, όχι πάντα ήταν η σωστή, αλλά με κάποιον τρόπο ο ραδιοφωνικός σταθμός προσέφερε και άλλο βλέμμα, καθαρά διανοητικό, για τα συμβαίνοντα, χρησιμοποιώντας τεράστιες πηγές πληροφοριών, στις οποίες εδώ δεν είχαμε πρόσβαση.»

Σύμφωνα με τη Ντιάνα Ιβανόβα ο ραδιοφωνικός σταθμός εντελώς συναισθηματικά έχει αλλάξει ζωές – εφήβων και ανθρώπων που κατά τις δεκαετίες του ’60 και ’70 του 20^ου αιώνα άκουγαν μουσική στον αέρα του. «Στις διαφορετικές γενιές προσφέρει διαφορετικά πράγματα. Αυτό το συναίσθημα που ένιωσα εγώ μέσω των ακροατών όμως ήταν εξαιρετικό. Και ήθελα να το παραδώσω στην ταινία, γιατί αυτό το συναίσθημα τους παρότρυνε να κάνουν μια νέα επιλογή στη ζωή τους αργότερα» - λέει η δημοσιογράφος. Επίσης: «Ο ραδιοφωνικός σταθμός είχε άλλη μια εξαιρετικά δυνατή περίοδο κατά τη δεκαετία του ’90. Τότε ήταν η κρίση κατά τη διάρκεια της θητείας της κυβέρνησης του Ζαν Βίντενοφ – μια εξαιρετικά βαθιά κρίση. Αυτή την περίοδο ο ραδιοφωνικός σταθμός διαδραμάτισε εκ νέου πολύ ουσιώδη ρόλο γιατί συγκέντρωσε ομάδα εξαιρετικά ταλαντούχων δημοσιογράφων, ο καθένας με τη δική του προσωπική μορφή. Ο ραδιοφωνικός σταθμός δε υπηρετούσε κάποιο οικονομικό συμφέρον και είχε το κουράγιο όχι μόνο να είναι κριτικός παρατηρητής όλων των γεγονότων, αλλά και να ψάχνει για θετικά παραδείγματα, να συγκρίνει τις εξελίξεις στη Βουλγαρία μ’ αυτές στις υπόλοιπες χώρες στη μετακομμουνιστική μετάβαση.»

Η Ντιάνα Ιβανόβα εργάζεται στον «Ελεύθερη Ευρώπη» μέχρι το 2003. Για να γυρίσει το ντοκιμαντέρ, έχει ερευνήσει πολλά αρχεία του ραδιοφωνικού σταθμού. Τι την εντυπωσίασε πιο πολύ;

«Αυτό που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση στα αρχεία, ήταν οι συνεντεύξεις του 1989, τις οποίες έκανε κυρίως η Ρουμιάνα Ουζούνοβα με τη βοήθεια των συναδέλφων της. Εκείνη δε δούλευε μόνη της, ήταν μέρος μιας τεράστιας ομάδας. Έχει εξαιρετικά ισχυρές συνεντεύξεις με εκτοπισμένους Τούρκους από τη Βουλγαρία και με ανθρώπους, που τότε ήταν σκορπισμένοι σε όλη τη χώρα και δεν είχε άλλο ΜΜΕ, που να ενδιαφέρεται για εκείνους. Πολύ με εντυπωσίασε η συμπεριφορά της ίδιας της Ρουμιάνα Ουζούνοβα – εξαιρετικά ανθρώπινη και γεμάτη συμπόνια, με τον τρόπο με τον οποίο άκουγε τους ανθρώπους: σας ακούω, σας συμπονώ. Γι’ αυτό το όνομα «Άκουσε» έρχεται από τη δύναμη που είχαν τα λόγια της.»

Το άλλο που εντυπωσίασε τη Ντιάνα Ιβανόβα, είναι οι προπαγανδιστικές ταινίες κατά του ραδιοφωνικού σταθμού από τις δεκαετίες του ’60 και ’70 του 20^ου αιώνα καθώς και από τα τέλη του 1989. Παρουσιάζονται οι απόψεις τόσο ακροατών, όσο δημοσιογράφων, υπαλλήλων της Κρατικής Ασφάλειας, πρακτόρων, Αμερικανών διευθυντών. «Και σ’ αυτή την αντιπαράθεση διαφορετικών κόσμων, αφήνω τον θεατή μόνος του να νιώσει και να καταλάβει εκείνη την περίοδο. Για μένα ήταν σημαντικό να αφήσω  τα αρχεία να μιλάνε μόνα τους. Στο έργο δεν ακούγεται η φωνή μου, όλα αφηγούνται οι άνθρωποι και τα αρχεία» - επισημαίνει η Ντιάνα Ιβανόβα.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα