Το έτος είναι 1967, όταν για τον πολιτισμό στη Βουλγαρία μιλούν με όρους όπως "πολιτιστικό μέτωπο". Διεξάγεται το Πρώτο συνέδριο του βουλγαρικού πολιτισμού και η υποχρεωτική ιδεολογία αναγκάζει να δημιουργούνται έργα κατά παραγγελία στη λογοτεχνία και τις υπόλοιπες τέχνες. Κατά τη δεκαετία του ’60 στη Βουλγαρία όμως γίνεται η πρώτη διείσδυση της μοντέρνας εποχής σε έναν μονοπωλιακά και ιδεολογικά μυθοποιημένο χώρο. Το 1967 εκδίδονται έργα όπως "Κορυφές" του Κωνσταντίν Κωνσταντίνοφ, "Αποσπάσματα" του Ατανάς Ντάλτσεφ και "Άγρια διηγήματα" του Νικολάι Χάιτοφ, που αποτελούν ιδιόμορφη ανατροπή.

Ο Νικολάι Χάιτοφ σαν να εισέρχεται στη βουλγαρική λογοτεχνία κατά τύχη. Το επάγγελμά του είναι μηχανικός-δασολόγος, απομακρύθηκε από το Κομμουνιστικό κόμμα. Αρχίζει να γράφει σκιαγραφήματα και ρεπορτάζ, στη συνέχεια κυκλοφορεί το πρώτο διήγημά του, μετά - το δεύτερο και το τρίτο. Η ιδέα για το καλύτερο βιβλίο του όμως ωριμάζει χρόνια. Το βιβλίο εμφανίζεται στις σελίδες των ημερολογίων του ήδη το 1960 υπό τον τίτλο "Θρύλοι της Ροδόπης". Ο ίδιος ο Χάιτοφ λέει για το έργο του: "Πρέπει να είναι διηγήματα σαν τους "Θρύλους του Αίμου" του Γιορντάν Γιόβκοφ (ένας από τους μεγάλους κλασικούς συγγραφείς της βουλγαρικής λογοτεχνίας), έστω και όχι τόσο ωραία. Δεν έχω σκεφτεί τους θρύλους καλά ακόμη, σ’ αυτούς πρέπει να έχει κάτι θρυλικό – αγάπη, σατανική δύναμη ή κάποιο κατόρθωμα στο όνομα των παιδιών".

Πώς ακριβώς δουλεύει ο συγγραφέας για να δημιουργήσει το αριστούργημά του; Ας ακούσουμε την αφήγησή του ίδιου του Νικολάι Χάιτοφ, η οποία φυλάσσεται στο Χρυσό αρχείο της Εθνικής Ραδιοφωνίας.

"Ο τρόπος εργασίας μου είναι ο εξής: όταν ταξιδεύω, μιλάω για διάφορα περιστατικά και γεγονότα που συμβαίνουν στον συγκεκριμένο τόπο. Ιδιαίτερα στις μονογραφίες μου για το χωριό-γενέτειρά μου, για το μοναστήρι, για το Σμόλιαν. Τα γράφω σε ένα σημειωματάριο και τα αφήνω για ορισμένη περίοδο – ένα, δύο, τρία χρόνια. Υπάρχουν πράγματα που έχω σημειώσει που συνεχώς επιστρέφουν στη μνήμη μου και υπενθυμίζουν την ύπαρξή τους. Προφανώς μέσα τους κουβαλούν κρυμμένη ενέργεια. Και σιγά-σιγά μου δίνουν μια συναισθηματική ώθηση. Αρχίζω να τα φαντάζομαι, να τα σκέφτομαι, να τα αραδιάζω, να αναζητώ το τέλος και το νόημά τους. Κι έτσι, με την πάροδο του χρόνου το διήγημα διαμορφώνεται και η συγγραφή του γίνεται για 5-6 ημέρες. Συνέγραψα τη συλλογή "Άγρια διηγήματα" για πέντε μήνες. Έχω όμως σκεφτεί και βιώσει τα διηγήματα εκ των προτέρων. Η ίδια η συγγραφή είναι τεχνικό ζήτημα.
Κάτι έξω από μένα με αγγίζει. Υπάρχει μια ιδέα – κάτι όμορφο που με γοητεύει. Συνήθως αυτό ξυπνάει την αισθηματικότητά μου. Και μετά από τη διαμόρφωση της ιδέας, αρχίζω να γράφω. Το ενδιαφέρον είναι ότι πάντοτε έχω έτοιμο το τέλος. Μπορείς να αρχίσεις το διήγημα από παντού. Πρέπει όμως να το ολοκληρώσεις έτσι ώστε να υποβάλεις την ιδέα με έναν καλλιτεχνικό τρόπο".

Τα "Άγρια διηγήματα" παρουσιάζουν "απειλούμενα με εξαφάνιση έθιμα και ηθικότητα, ανθρώπινα πάθη και ανθρώπινες σχέσεις", γράφει ο κριτικός λογοτεχνίας Γιορντάν Βασίλεφ. Η επιτυχία της συλλογής διηγημάτων είναι κατηγορηματική και ο Νικολάι Χάιτοφ παίρνει το Βραβείο του Ντιμιτρόφ το 1969. Επτά χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου όμως ξεσπάει οξύτατη συζήτηση λόγω ενός καθυστερημένου απροσδόκητου ισχυρισμού της "επιστημονικής" κριτικής ότι "τα ηθικά θεμέλια του βιβλίου είναι υπό αμφισβήτηση". Έτσι ή αλλιώς τα επόμενα χρόνια τα πάθη αυτά κοπάζουν και τα "Άγρια διηγήματα" παραμένουν κάποια από τα καλύτερα στη σύγχρονη βουλγαρική λογοτεχνία.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα