Το νερό είναι ένα πολύτιμο δώρο της φύσης, πηγή ζωής, σύμβολο της αιωνιότητας. Αυτό το απαραίτητο φυσικό στοιχείο έχει μια ιδιαίτερη θέση όχι μόνο στα βουλγαρικά έθιμα και τελετουργίες. Η λατρεία του νερού γέννησε μια αρχαία παράδοση – "από ένα πηγάδι βρύση να χτίσεις". Ακόμη και οι άνθρωποι για τους οποίους αυτό είναι το επάγγελμά τους, αντιλαμβάνονται την κατασκευή μιας βρύσης ως μια ευκαιρία να κάνουν κάτι καλό για το καλό όλων μας.

Καμιά καλή πράξη δεν ξεχνιέται. Ίσως γι' αυτό οι υπαίθριες βρύσες στη Βουλγαρία είναι τόσο πολλές - κατά μήκος των δρόμων και αυτοκινητοδρόμων, σε πλατείες ή σε κάποιο "μέρος ξεχασμένο από τον Θεό"... Πολλές από αυτές χτίστηκαν πριν από αιώνες και διαφυλάσσουν αληθινές ιστορίες και θρύλους.

Στην συνείδηση του Βούλγαρου η κατασκευή βρύσης θεωρείται ως ένα είδος πνευματικής δραστηριότητας. Εκείνος που το κάνει, εκπληρώνει το καθήκον του, μερικές φορές αφαιρώντας ένα μεγάλο φορτίο της ψυχής. "Η ζωή είναι πιωμένο ποτήρι, ενώ το νερό της βρύσης κυλάει συνέχεια", γράφει σε μια από τις πολλές βρύσες στη Ροδόπη.

"Ο άνεμος σβήνει τα βήματά μας, πρώτα τα πάθη, μετά ο χρόνος μας καταπίνει. Η βρύση χτίστηκε, επειδή η πέτρα είναι πιο ανθεκτική στο χρόνο από εμάς, ενώ το νερό κυλάει για πάντα". Η επιγραφή σκαλισμένη σε μια πέτρινη πλάκα, τώρα φυλάσσεται στο Εθνογραφικό συγκρότημα-μουσείο "Έταρα". Ο μάστορας είναι άγνωστος, αλλά αυτός που διέταξε να χαράξουν τις λέξεις αυτές, σίγουρα άγγιξε τις ψυχές πολλών ανθρώπων.

Κάποτε οι πλούσιοι Βούλγαροι παρήγγειλαν την κατασκευή βρυσών - είτε προς όφελος όλης της κοινότητας, είτε ως ανάμνηση για κάποιο ευτυχές γεγονός ή στη μνήμη ενός αγαπημένου προσώπου. Η επιγραφή συχνά ανέφερε και τα ονόματά τους. Υπάρχουν αμέτρητες παραλλαγές της ευχής "Ω, ταξιδιώτη, να πιεις γουλιά νερό και να θυμηθεί τον..." ή "Γουλιά νερό εις μνήμη της μητέρας μου..."

Οι παλαιότεροι μύθοι συνδέονται με την ιδέα ότι κάθε πηγή έχει δικό της αφέντη. Συνήθως αυτό είναι ένα μυθικό πλάσμα - ταύρος ή νεράιδες του νερού. Μερικές φορές τα νεαρά κορίτσια που τόλμησαν να πάνε στη βρύση την νύχτα, έχουν μετατραπεί σε νεράιδες.

Για τον σύγχρονο άνθρωπο ακουγόταν δυσοίωνα και οι ιστορίες που λένε ότι για να γίνει μια κατασκευή γέφυρας, σπιτιού ή βρύσης, στα θεμέλια και τους τοίχους πρέπει να εντοιχιστεί η σκιά ενός ανθρώπου. Παρόμοιες ιστορίες μιλούν για πολλές βρύσες. Ιδού μια - κάποτε, το νερό σε ένα χωριό εξαφανίστηκε ξαφνικά. Ήρθαν οικοδόμοι από μακριά για να χτίσουν μια βρύση. Έκτιζαν τη μέρα, τη νύχτα όλα γκρεμίζονταν μέχρι και τα θεμέλια. Ήθελαν να κατασκευάσουν την βρύση, αφού εντοιχιστεί η σκιά κάποιου ανθρώπου, αλλά οι ντόπιοι αποφεύγονταν να περνούν από εκεί. Μια μέρα ο μάστορας πήγε στο σπίτι της κοπέλας Ράντα. Το κορίτσι καθόταν στην αυλή, έτρεφε τα κοτόπουλα, ούτε καν παρατήρησε πως ο τεχνίτης μέτρησε την σκιά της με ένα ραβδί. Στη συνέχεια, γύρισε πίσω και τοποθέτησε το μέτρο στα θεμέλια του κτιρίου. Τέλειωσαν την κατασκευή της βρύσης, αλλά η Ράντα αρρώστησε και πέθανε. Μετά άρχισε να εμφανίζεται την νύχτα με το πανσέληνο - καθόταν δίπλα στην βρύση και έγνεθε μαλλί.

Οι Βούλγαροι εθνολόγοι έχουν γράψει πολλές ιστορίες για τη θαυματουργή εμφάνιση του νερού. Ένας θρύλος λέει για δύο ερωτευμένους, που κάποιος προσπάθησε να διαχωρίσει. Οι νέοι άνθρωποι μαζεύτηκαν στο άλλο κόσμο και όπου έχασαν τη ζωή τους, εμφανίστηκε βρύση που κυλούσε αντί νερό από τα χαρά τα δάκρυα τους.