Εύκολο είναι να καταστραφεί ένα σπίτι χτισμένο με πόνο και αγάπη; Πως μπορεί να εγκαταλείψει κάποιος για πάντα την γενέτειρά του; Και ποιος μπορεί να του ξαναδώσει την χαμένη πίστη, την ειδυλλιακή παιδική ηλικία στο χωριό, την αγνότητα; Στα μέσα του 20^ου αιώνα, όταν στην κομουνιστική Βουλγαρία κατασκευάζονται έργα κοινωφελούς σημασίας, χιλιάδες κάτοικοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να ζήσουν σε άλλες περιοχές. Ο λόγος; Πρέπει να κατασκευαστούν φράγματα και υδροηλεκτρικοί σταθμοί οι οποίοι να δώσουν ώθηση στην βουλγαρική οικονομία. Ποιος θα σκέφτονταν για όσους έχασαν τα σπίτια τους, για τις οικογένειες που χώρισαν; Οι απόγονοί τους δεν μπορούν ακόμα να ξεπεράσουν την μνήμη όσων συνέβησαν και η θέα των βυθισμένων πατρικών τους σπιτιών κυριαρχεί την μνήμη και τα όνειρά τους. Αυτό ισχύει και για τους απόγονους των κατοίκων του χωριού Ζαπάλνια, τα απομεινάρια του οποίου βρίσκονται στον βυθό της τεχνητής λίμνης Ζρέμπτσεβο.

Φαίνεται ότι η μοίρα του χαμένου πια χωριού της ευωδιαστής Κοιλάδας των ρόδων ήταν δύσκολη από την ίδρυσή του τον 15^ο αιώνα. Το αρχικό χωριό καταστράφηκε όταν πλημύρισε ο ποταμός Τούντζα και πολλοί από τους κατοίκους του πνίγηκαν. Όσοι επέζησαν αποφάσισαν να χτίσουν αλλού νέο χωριό, το οποίο ονόμασαν Αζαπλού (που στην τουρκική σημαίνει πόνος – καημός) και αργότερα του έδωσαν το βουλγαρικό όνομα Ζαπάλνια. Αν και η γη ήταν εύφορη, η ζωή ήταν δύσκολη τον παλιό εκείνο καιρό. Στην εποχή του σοσιαλισμού, στην περιοχή υπήρχαν φυτείες τριαντάφυλλων. Το χωριό Ζαπάλνια είχα σχολείο, αναγνωστήριο, χορωδία και μια όμορφη εκκλησία του ‘’Αγ. Ιωάννη της Ρίλας’’.  ‘’Έχει μείνει στην μνήμη μου  σαν ένας μεγαλοπρεπής πύργος, σαν ένα παραμύθι. Η γιαγιά μου με πήγαινε συχνά εκεί και θαύμαζα την ανεπανάληπτη ομορφιά της’’, θυμάται ο 59χρονος Μίτκο Ντέντεφ. Σήμερα τα απομεινάρια της είναι σαν ένα πλοίο φάντασμα στα νερά της τεχνητής λίμνης Ζρέμπτσεβο. Η απόφαση για την κατασκευή του φράγματος και της τεχνητής λίμνης, πάρθηκε στην δεκαετία του ’60.  Οι κάτοικοι του χωριού υποχρεώθηκαν, παρά τις διαμαρτυρίες τους, να εγκαταλείψουν τα όμορφα σπίτια και τις περιουσίες τους και να αναζητήσουν, παρά την θέλησή τους, νέο τόπο για να ζήσουν. Ο Μίτκο ήταν επτά ετών τότε. ’’Μας έδωσαν λιγότερο από ένα χρόνο.  Στο διάστημα αυτό έπρεπε να εγκαταλείψουμε το χωρίο παίρνοντας μαζί μας, ότι μπορούσαμε. Μας επέτρεψαν να γκρεμίσουμε τα σπίτια μας για να χρησιμοποιήσουμε τα οικοδομικά υλικά στην κατασκευή των νέων μας κατοικιών. Πολλοί αποφάσισαν να μετοικήσουν στις πόλεις Τβαρντίτσα και Καζανλάκ και στα γύρω χωριά. Ο τοπικός αγροτικός Συνεταιρισμός και η Δασονομία παραχώρησαν τα φορτηγά τους για την μεταφορά των οικοσκευών και των οικοδομικών υλικών. Το κράτος υποσχέθηκε να μας αποζημιώσει, αλλά τα ποσά που πληρώθηκαν ήταν σημαντικά μικρότερα’’.

Οι κάτοικοι του χωριού γκρέμισαν τα σπίτια, το σχολείο, στο οποίο ο Μίτκο μαθήτευσε στην Πρώτη τάξη του Δημοτικού, το κτήριο του αγροτικού Συνεταιρισμού, αλλά την εκκλησία δεν την πείραξαν. ‘’Κανείς δεν τόλμησε να πάρει τα τούβλα και τα κεραμίδια της εκκλησίας. Ακόμα και στην περίοδο του σοσιαλισμού οι κάτοικοι πίστευαν και πήγαιναν κάθε βδομάδα να λειτουργηθούν’’, θυμάται ο Μίτκο. Όμως ο Θεός δεν άκουσε τις προσευχές τους. Έτσι, την άνοιξη του 1965, οι χωρικοί μαζεύτηκαν στον λόφο του, εγκαταλελειμμένου νεκροταφείου για να αποχαιρετήσουν την γενέτειρά τους.

 ‘’Μετά την εγκατάλειψή του το χωριό μας έμοιαζε βομβαρδισμένο’’ διηγείται Μίτκο Ντάντσεφ. ‘’Όταν άρχισε να γεμίζει η λίμνη, τα απομεινάρια από τα σπίτια, όλα όσα ξέραμε, άρχισαν σιγά-σιγά να χάνονται. Καθόμασταν στον λόφο πάνω από το χωριό και κλαίγαμε βλέποντας τα νερά να το σκεπάζουν. ‘’Κοίτα, εκεί ήταν τα σπίτια μας, τα χωράφια μας… Τώρα όλα τα σκέπασε το νερό.. Χάθηκαν όλα…’’ έλεγαν μεταξύ τους…’’

Όπως ακόμα δυο γειτονικά χωριά, έτσι και το χωριό Ζαπάλνια σβήστηκε από τον χάρτη της Βουλγαρίας αλλά θα μείνει για πάντα ανέπαφο στην μνήμη των παλιών κατοίκων του. Και στο μουσείο που εγκαταστάθηκε, με εκθέματα από το παλιό χωριό, σε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι στις όχθες της τεχνητής λίμνης Ζρέμπτσεβο. Και στην, επιτύμβια λες, πλάκα που γράφει:  ‘’Χωριό Ζαπάλνια, ιδρύθηκε τον 15^ο αιώνα, εγκαταλείφτηκε το 1962’’.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης
Φωτογραφίες: Βενέτα Νικόλοβα