Το σπίτι-μουσείο "Ντιμίταρ Πέσεφ" στην πόλη Κιουστεντίλ είναι πολιτιστικό μνημείο που αναστηλώθηκε για να συγκεντρώσει σε ένα μέρος την μνήμη για τους Βούλγαρους που κατάφεραν να σώσουν από τον Χίτλερ περίπου 50.000 Εβραίους βουλγαρικής καταγωγής πριν να τους στείλουν στα στρατόπεδα θανάτου. Ο Ντιμίταρ Πέσεφ, που τότε ήταν αντιπρόεδρος της Βουλής, ήταν μεταξύ των ανθρώπων που συνέβαλαν σ’ αυτό το φιλανθρωπικό έργο και στο σπίτι του σήμερα εκτίθενται αντικείμενα, φωτογραφίες και έγγραφα που διηγούνται για τα γεγονότα από τον Μάρτιο του 1943.

Το 1940 στη Βουλγαρία ψηφίζεται ο αντισημιτικός Νόμος για την προστασία του έθνους. Της συνεδρίασης ηγείται ο αντιπρόεδρος της 25^ης Εθνοσυνέλευσης, Ντιμίταρ Πέσεβ. Τρία χρόνια αργότερα, στις 8 Μαρτίου του 1943, μια αντιπροσωπεία των πολιτών του Κιουστεντίλ, στην οποία συμμετέχουν ο βουλευτής Πέταρ Μιχάλεφ, ο έμπορος Ασέν Σουιτσμέζοφ, ο δάσκαλος Βλαντιμίρ Κούρτεφ και ο δικηγόρος Ιβάν Μομτσίλοφ ζητούν από τον Πέσεφ να τους δεχτεί και τον ενημερώνουν για την μυστική εντολή που έχει λάβει η Βουλγαρία από το Τρίτο Ράιχ να απελάσει 50.000 Εβραίους σε σχέση με την λεγόμενη "τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος".

Ο Πέσεφ δεν μένει αδιάφορος και στις 17 Μαρτίου γράφει μια οξεία επιστολή διαμαρτυρίας την οποία απευθύνει στον τότε πρωθυπουργό Μπόγκνταν Φίλοφ. Τον υποστηρίζουν 43 βουλευτές, αλλά παρ’ όλ’ αυτά τον καθαιρούν από την θέση του.

"Ο Ντιμίατρ Πέσεφ δεν ήθελε να ρίξει την κυβέρνηση", λέει ο διδάκτωρ Άγγελ Τζόνεφ, ειδήμων για τη Νεότερη Ιστορία της χώρας μας που επιμελείται την έκθεση στην Οικία Πέσεφ. "Το σημαντικό για εκείνον – όπως φαίνεται από τα δυο χειρόγραφα της επιστολής που στέλνει στον πρωθυπουργό Φίλοφ και τα οποία φυλάσσονται στο μουσείο – είναι "η Βουλγαρία να κρατήσει την υπόληψη και την αξιοπρέπειά της". Το κύρος των κοινωνικών παραγόντων του Κιουστεντίλ είναι αρκετό για να αναιρεθεί η απέλαση. Φυσικά, δεν μπορούν να αποφευχθούν όλα τα μέτρα και οι Εβραϊκή κοινότητα διασκορπίζεται εξόριστη στα χωριά και την επαρχία. Διαφυλάττει όμως την ζωή και την ταυτότητά της και όταν τα μέλη της αναχωρούν για το νέο κράτος του Ισραήλ αισθάνονται ευγνώμονες που έχουν αποφύγει το διωγμό και την γενοκτονία".

Δυστυχώς, όμως οι ευεργέτες τους δεν έχουν την ίδια τύχη. Η λεγόμενη Λαϊκή εξουσία που εγκαθίσταται μετά τις 9 Σεπτεμβρίου του 1944 καταδικάζει τον Ντιμίταρ Πέσεφ σε φυλάκιση, του αφαιρεί τα δικαιώματα και του κατάσχει την περιουσία. Ο Μιχάλεφ καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη, ο δάσκαλος Κούρτεφ εξαφανίζεται και η τύχη του αγνοείται. Η μεγαλύτερη ειρωνεία είναι πως το προσοβιετικό καθεστώς κατηγόρησε τον Πέσεφ για "διωγμό κατά των Εβραίων", αλλά αυτοί που έσωσε ενδιαφέρονταν για την μοίρα των σωτήρων τους και τους βοηθούσαν όπως μπορούσαν. Τα μέλη της αντιπροσωπείας του Κιουστεντίλ θεωρούνται από τους Εβραίους "ενάρετοι" και τιμούνται από τον λαό του Ισραήλ.

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου
Φωτογραφίες: Σπίτι-μουσείο "Ντιμίταρ Πέσεφ" και digital-culture.eu