Η Βουλγαρία και το Β 'Παγκόσμιος Πόλεμος. Είχε η χώρα μας τη δυνατότητα να μη συμμετάσχει στην ποιο μεγαλύτερη και πιο αιματηρή σύγκρουση στην ιστορία της ανθρωπότητας; Απευθύνουμε την ερώτηση αυτή στη δρ Σόνια Πενκόβα, υφηγήτρια Ιστορίας και διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Στρατιωτικής Ιστορίας. Ο λόγος είναι η μεγάλη έκθεση "Ο πόλεμος στον οποίο δεν μπορούσαμε να μη συμμετάσχουμε" που εγκαινιάστηκε στο μουσείο. Είναι αφιερωμένη στην 70η επέτειο από το τέλος της παγκόσμιας σύρραξης.

"Το παραπάνω ερωτήμα απευθύνει και η συλλογή μας, με την οποία και ζητάμε τις απαντήσεις", λέει η υφηγήτρια Πενκόβα. "Σύμφωνα με την ομάδα των ανθρώπων, που επιμελήθηκε την συλλογή, η χώρα μας δεν είχε άλλη επιλογή. Η Βουλγαρία απλώς αναγκάστηκε, από τις εξελίξεις στην Ευρώπη και τον κόσμο, φυσικά, από τις σχέσεις μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, να επιλέξει τον πόλεμο, χωρίς πολύ να επιδιώκει την συμμετοχή σ’ αυτό. Κατά την έναρξη της σύγκρουσης η χώρα μας διατήρησε την ουδετερότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλλά σε κάποια στιγμή τα πράγματα βγήκαν εκτός ελέγχου".

Η Σόνια Πενκόβα δίνει ως παράδειγμα το λεγόμενο "συμβολικό πόλεμο" που η Βουλγαρία, υπό την πίεση της Γερμανίας, κηρύσσει εναντίον των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Ένας πόλεμος χωρίς πραγματικές στρατιωτικές δράσεις εναντίον αυτών των χωρών. Αλλά σε κάποιο σημείο γίνεται πραγματικότητα με τους βομβαρδισμούς στη Βουλγαρία και τις μάχες στον αέρα. Και στο τέλος του πολέμου, η χώρα μας συμμετέχει σε πραγματικές μάχες με χερσαίες δυνάμεις στην πλευρά του συνασπισμού της Σοβιετικής Ένωσης, της Μεγάλης Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ποια είναι η ιστορία της βουλγαρικής συμμετοχής; Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, σκοπός του οποίου ήταν η εθνική ενοποίηση των εδαφών που κατοικούνται κυρίως από Βουλγάρους, η χώρα μας βρέθηκε ανάμεσα στους ηττημένους. Η άδικη Συνθήκη του Νεϊγύ αφαιρεί από το κράτος εδάφη, που κατοικούνταν κυρίως από άτομα βουλγαρικής καταγωγής. Έτσι, τη δεκαετία του '20 και του '30 του περασμένου αιώνα αρχίζουν να διαμορφώνονται οι απόψεις της βουλγαρικής πολιτικής τάξης για την ειρηνική αναθεώρηση του status quo μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Αναζητούνται ευκαιρίες για εθνική ενοποίηση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι πολιτικοί έχουν μια ενιαία άποψη για το εάν πρέπει να εμπλακεί η χώρα σε νέο σύγκρουση και σε ποια πλευρά. Αλλά η εξέλιξη των γεγονότων και το ό, τι προσφέρουν οι Μεγάλες Δυνάμεις καθορίζει σαφώς τις δυνατότητες συμμετοχής της Βουλγαρίας στη πλευρά κάποιας υπό σχηματισμό συμμαχία. Στις αρχές του 1941 η Γερμανία νίκησε την άγγλο-γαλλική συμμαχία στα ευρωπαϊκά μέτωπα, ενώ η Σοβιετική Ένωση ενεργεί ως σύμμαχος της Γερμανίας.

"Η βουλγαρική κυβερνούσα τάξη συνειδητοποιεί μετά την έναρξη του πολέμου τι συμβαίνει με τις ισχυρές χώρες που διαθέτουν σοβαρό στρατό και σημαντικό δυναμικό", αναφέρει η δρ Πενκόβα. "Αυτό γίνεται σαφές με τις ενέργειες της Γερμανίας στην Ευρώπη, καθώς και αυτές της Σοβιετικής Ρωσίας προς ανατολάς. Έτσι, αργά, αλλά σταθερά ο πόλεμος εξαπλώνεται προς εμάς. Και η απόφαση που οι τότε κυβερνώντες έπρεπε να λάβουν ήταν με ποιο τρόπο να απομακρύνουν την Βουλγαρία από τη συμμετοχή στον πόλεμο και πώς να πετύχουν την υλοποίηση του μη πραγματοποιημένου και στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ιδανικού της εθνικής ενοποίησης. Η επιστροφή της Νότιας Δοβρουτσάς γίνεται δυνατόν με καθαρά διπλωματικές ενέργειες που προκλήθηκαν από την εξέλιξη των σχέσεων μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων στην αρχή του πολέμου".



Αλλά ο πόλεμος εξακολουθεί να εξελίσσεται και ήδη αποκλείει πλέον κάθε ειρηνική επίλυση για τη χώρα μας. Η απόφαση της Γερμανίας για μια στρατιωτική εκστρατεία στα Βαλκάνια, την άνοιξη του 1941, οδήγησε σε τεράστια πίεση που ασκείται στη Βουλγαρία για να προσχωρήσει η χώρα μας στον Άξονα και να παραχωρήσει στο έδαφός της "διαδρόμους" για στρατιωτικές ενέργειες. Μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ τον Δεκέμβριο του 1941, η Γερμανία αναγκάζει όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, σύμμαχοι στον Άξονα να κηρύξουν πόλεμο στις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία.

Θα προσθέσουμε ότι μια από τις λαμπρότερες σελίδες της ανθρωπιάς κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι γραμμένη στη Βουλγαρία. Γίνεται λόγος για τη σωτηρία των Εβραίων βουλγαρικής καταγωγής από το Ολοκαύτωμα με την βοήθεια των αρχιερέων της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, 43 βουλευτών με επικεφαλής τον αντιπρόεδρο του κοινοβουλίου Ντιμίταρ Πέσεφ διανοούμενων, Βούλγαρων πολιτών. Προβλεπτικός ήταν και ο βασιλιάς Βόρις Γ’, από τον οποίο εξαρτάται η πολιτική απόφαση σχετικά με το θέμα αυτό. Έτσι, στα χρόνια του πολέμου, διασώθηκαν περίπου 50 χιλιάδες Εβραίοι.

Ποια είναι η συμμετοχή της Βουλγαρίας στην ήττα του χιτλερισμού;
"Μετά από το κρατικό-πολιτικό πραξικόπημα της 9ης Σεπτεμβρίου του 1944, η Βουλγαρία εντάχτηκε στο μέρος της αντιχιτλερικής συμμαχίας", τονίζει η Σόνια Πενκόβα. "Φυσικά, οι σχέσεις μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων και η διαίρεση των εδαφών σε ζώνες επιρροής προσδιορίζουν τον τόπο όπου η Βουλγαρία θα συμμετέχει στην τελική φάση του πολέμου στην πλευρά της Συμμαχίας. Στην τελική φάση του πολέμου τμήματα του βουλγαρικού στρατού καταπολεμούν στην σύνθεση του 3^ο ουκρανικού Μετώπου και μέχρι την 15^η Μαΐου, λίγες ημέρες μετά την επίσημη λήξη του πολέμου".

Η Δρ Πενκόβα σημειώνει ότι η συμμετοχή της Βουλγαρίας στο τελικό στάδιο του πολέμου είναι σημαντική, αλλά χωρίς αποτελέσματα για την χώρα μας. Ποιος ο απολογισμός; Η Βουλγαρία διατηρεί την Νότια Δοβρουτσά, που επέστρεψε ειρηνικά το 1940. Όμως, νότια και δυτικά τα εδάφη, που αποκόπηκαν ως αποτέλεσμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, παραμένουν εκτός της Βουλγαρίας. Η χώρα μας πολέμησε υπό σοβιετική διοίκηση στην τελική φάση του πολέμου, αλλά παρέμεινε υπό σοβιετική επιρροή για περισσότερα από 40 χρόνια.

Η έκθεση είναι σε ασπρόμαυρο. Με φωτογραφίες, βίντεο ντοκιμαντέρ και ήχους του πολέμου - σειρήνες και οι βρυχηθμοί των βομβαρδιστικών αεροπλάνων πάνω από την Σόφια. Μπορούμε να ακούσουμε τις ομιλίες των πολιτικών, τις αναμνήσεις των συμμετεχόντων στον πόλεμο. Πολλές διαδραστικές εφαρμογές συμπληρώνουν τις έννοιες για την παγκόσμια σύγκρουση. Για τους μικρούς επισκέπτες υπάρχουν touchscreen οθόνες. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου.