Ενώ ο λαός μας υποφέρει τις τελευταίες δεκαετίες της οθωμανικής καταπίεσης, ένας συμπατριώτης μας απολαμβάνει την ελευθερία και φθάνει ύψη απρόσιτα τότε για τους Βουλγάρους. Ο Ντιμίταρ Ντόμπροβιτς κατέφερε να αποκτήσει ακαδημαϊκή μόρφωση, να λάβει μέρος στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και να καταταχτεί ανάμεσα στους Ευρωπαίους ρομαντικούς ζωγράφους. Και παρά το γεγονός ότι όλη η δημιουργική ζωή του περνά στη Ρώμη, τα τελευταία του χρόνια επιστρέφει στην πρόσφατα απελευθερωμένη του πατρίδα, όπου με πινέλο στο χέρι τελειώνει η επίγεια ζωή του.

Στην αρχή η μοίρα δε στάθηκε ευνοϊκή απέναντι του γεννημένου το 1816 στο Σλίβεν καλλιτέχνη. Έντεκα χρόνων έμεινε ορφανός και έφυγε για την Κωνσταντινούπολη. Αλλά εδώ αρχίζει η γρήγορη δημιουργική εξέλιξή του, που θα τον οδηγήσει σε άλλες πρωτεύουσες και θα τον συναντήσει με κορυφαίους καλλιτέχνες, οι οποίοι όχι μόνο ανακάλυψαν το ταλέντο του, αλλά και τον ενέπνευσαν στον δρόμο του προς τη μεγάλη τέχνη.

«Ο Ντιμίταρ Ντόμπροβιτς είναι μια εξέχουσα προσωπικότητα που βρίσκεται στην αρχή της βουλγαρικής κοσμικής τέχνης – παρά το γεγονός ότι μόνο κατά τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του, όταν επέστρεψε στην πατρίδα του, συμμετείχε στην καλλιτεχνική ζωή της χώρας», λέει η κριτικός τέχνης υφηγήτρια Ρούζα Μάρινσκα. – «Εγκαταλείπει τη Βουλγαρία ως έφηβος, σπουδάζει στην Αθήνα και συνεχίζει τη καλλιτεχνική μόρφωσή του στη Ρώμη, όπου και περνά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του - περίπου 45 χρόνια. Ο ζωγράφος έχει σχέση με τον Ύστερο Ρομαντισμό, ίσως είναι ο μόνος που ταιριάζει στην ευρωπαϊκή τέχνη. Για παράδειγμα, μπορούμε να βρούμε τον Ρομαντισμό στις υπέροχες χωριάτισσες από τα περίχωρα της Ρώμης, καθώς και στις γυναικείες μελαγχολικές συναισθηματικές μορφές, που απεικονίζει.»

Όπου και αν βρίσκεται όμως, ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να ξεχάσει την άθλια μοίρα που έπληξε τη πατρίδα του. Πιθανώς αυτός είναι ο λόγος να γίνει εθελοντής, που πολεμά στο πλευρό όλων όσων αγωνίζονται υπέρ της ελευθερίας.

«Όταν τον Νοέμβριο του 1848 έφτασε στη Ρώμη, ο Ντιμίταρ Ντόμπροβιτς βρέθηκε ανάμεσα στις μεγαλύτερες αναταραχές» - συνεχίζει την αφήγησή της η Ρούζα Μάρινσκα. – «Και ως νέος καλλιτέχνης στη Ρωμαϊκή Ακαδημία Καλών Τεχνών «Άγιος Λουκάς» φυσικά παρασύρθηκε στη δίνη αυτή. Αλλά όπως παραδέχεται ο ίδιος ο καλλιτέχνης στον καθηγητή Ιβάν Σισμάνοφ /διάσημο Βούλγαρο διανοούμενο και πολιτικό/, για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ίσως όχι περισσότερο από έναν μήνα, ήταν στο τάγμα των φοιτητών. Πρόκειται για την περίοδο Μαΐου – Ιουνίου του 1849, όταν βρισκόταν στα οδοφράγματα, υπερασπιζόμενος τα προάστια της Ρώμης. Τότε, όπως διηγείται ο ίδιος, βλέπει τον Τζουζέπε Γκαριμπάλτι κοντά στην Εκκλησία του Αγίου Ιωάννη.»

Χρόνια αργότερα, ο Ντιμίταρ Ντόμπροβιτς θα επιστρέψει στην απελευθερωμένη πατρίδα – ενθουσιασμένος και από την εγκάρδια υποδοχή της βουλγαρικής αντιπροσωπείας στη Ρώμη. Τι όμως έχει απομείνει από τα έργα του, διάσπαρτα ανάμεσα στην Ελλάδα, την Ιταλία και τη Βουλγαρία;

«Ο ζωγράφος δημιουργεί, τα έργα του εκτιμούνται και βραβεύεται, πίνακές του βρίσκονται σε ελληνικές συλλογές, αλλά δεν έχουν μελετηθεί και δεν έχουμε πρόσβαση στους περισσότερους απ’ αυτούς», λέει η Ρούζα Μάρινσκα. – «Η κατάσταση στη Ρώμη είναι η ίδια, γι’ αυτό μπορούμε να σχολιάσουμε μόνο αυτά τα έργα του, που δεν είναι και λίγα, που έχουν μείνει στο ατελιέ του στη Ρώμη, και τα οποία μετέφερε ο καλλιτέχνης στη Βουλγαρία κατά την επιστροφή του το 1893. Τότε παρουσιάζει εκατό έργα στο κτήριο της Εθνοσυνέλευσης - αυθεντικά και αντίγραφα Ιταλών καλλιτεχνών της Αναγέννησης. Σήμερα φυλάσσονται στην Εθνική Πινακοθήκη, αλλά υπάρχει σημαντική συλλογή στην Πινακοθήκη της γενέτειράς του Σλίβεν. Άλλα έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές. Όσο για τη Ρώμη, παρά τις τεράστιες προσπάθειες να βρούμε έργα του Ντιμίταρ Ντόμπροβιτς, τα είδαμε σε δημοπρασίες, αλλά ως έργα άλλων καλλιτεχνών. Έτσι, πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε σ’ αυτή την κατεύθυνση».

Το 2016, όταν συμπληρώνονται διακόσια χρόνια από τη γέννησή του, ανακηρύχθηκε έτος του Ντιμίταρ Ντόμπροβιτς. Με αφορμή την επέτειο, θα διοργανωθούν συνέδρια, διαλέξεις και εκθέσεις που θα παρουσιάσουν την εξαιρετική ζωή ενός κοσμοπολίτικου, σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις, Βουλγάρου.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα