Φέτος συμπληρώνονται 45 χρόνια από την ίδρυση του Κέντρου Θρακολογίας στο όνομα του καθηγητή Αλεξάνταρ Φολ του Ινστιτούτου Βαλκανολογίας. Με την αφορμή αυτή συζητάμε με την επώνυμη θρακολόγο - καθηγήτρια Βαλέρια Φολ, για τον πολιτισμό και τον πλούτο της θρακικής κληρονομιάς. Ποια είναι τα κινητά και ακίνητα μνημεία που μας άφησαν οι Θράκες;

«Οι Θράκες μας άφησαν πολλά μνημεία, ακόμα από τις αρχές της τρίτης χιλιετίας προ Χριστού, όταν διαμορφώνεται το θρακικό έθνος, έως την Ύστερη Αρχαιότητα. Και αμέσως υπογραμμίζω ότι ο θρακικός πολιτισμός είναι αριστοκρατικός πολιτισμός. Που σημαίνει ότι έχουμε λαμπερούς θησαυρούς, επιδεικτικό οπλισμό, kάστρα, μεγάλιθους, χαραγμένα μέσα στους βράχους ιερά. Και φυσικά – οικισμούς, νεκροπόλεις - όλα που συνοδεύουν τη ζωή του ανθρώπου και μιας κοινωνίας τα ανακαλύπτουμε στη γη. Ευτυχώς στη Βουλγαρία  βρίσκονται και τα πολιτικά και θρησκευτικά κέντρα των μεγαλύτερων θρακικών βασιλείων - των Οδρυσών, των Γετών, τωνΤριβαλλών στον κάμπο του Καζανλάκ, στην περιοχή του Παναγκιούριστε, του Σταροσέλ, του Μπρέζοβο, της Βράτσα… Στη Ροδόπη διατηρήθηκαν κάποια από τα μεγαλύτερα ιερά, ορισμένα από τα οποία είναι και αστεροσκοπεία. Στον Αίμο, στον όρο Σρέντνα Γκορά επίσης. Το βουνό Σακάρ, η Ανατολική Ροδόπη και η Σρέντνα Γκορά είναι γεμάτα πολλά καλά διατηρημένα μεγαλιθικά μνημεία.»

Όπως αναφέρει η καθηγήτρια Φολ, οι Θράκες είχαν αναπτυγμένες εμπορικές σχέσεις με τη Μικρά Ασία, τη Μεσόγειο, την Κεντρική και μάλιστα τη Βόρεια Ευρώπη. Μέχρι τη Βαλτική Θάλασσα έφταναν οι εμπορικές σχέσεις τους. Η αριστοκρατία παντρευόταν πριγκίπισσες από τα γειτονικά βασίλεια. Και αυτή η λαμπερή θρακική αριστοκρατία ήταν χαρακτηριστική ήδη για τις αρχές της τρίτης χιλιετίας, επειδή στο έδαφος των Θρακών βρίσκονταν μεγάλα κοιτάσματα χρυσού, αργυρού, χαλκού. Οι Θράκες εμπορεύονταν και άλλη σημαντική πρώτη ύλη - το αλάτι, ήδη στους προϊστορικούς χρόνους της Χαλκολιθικής Εποχής, επίσης ξυλεία, τρόφιμα. Στην οικονομία και ειδικά στην αγροτική οικονομία, η κτηνοτροφία και η γεωργία ήταν ισότιμοι κλάδοι. Και μία ουσιαστική λεπτομέρεια – οι Θράκες  ήταν ιππείς – από την αριστοκρατία έως τον στρατό, που σημαίνει πολύ ισχυρή πολεμική δύναμη», εξηγεί η καθηγήτρια Βαλέρια Φολ. Και ακόμα:

«Στον βουλγαρικό πολιτισμό έχουν διατηρηθεί πολλά κατάλοιπα της θρακικής πίστης και τελετουργίας. Ερευνούνται πολύ σοβαρά επειδή διαμορφώνουν τη δική μας ταυτότητα. Προς το παρόν διεξάγονται και άλλες έρευνες, συμπεριλαμβανομένων και γενετικών. Πρέπει όμως να πούμε ότι ένα έθνος είναι αυτό που είναι ο πολιτισμός του, και αυτό είναι το σημαντικό. Και από τους Θράκες έχουν μείνει πολλά. Όχι μόνο η τελετουργία των καρναβαλιών, των αναστενάρηδων, αλλά και τα έθιμα στη γέννηση, τα έθιμα που συνοδεύουν τον κύκλο ζωής του ανθρώπου, της οικογένειας και της κοινωνίας.»

Ποια είναι τα μυστήρια που έχουν αφήσει οι Θράκες;

«Πολλά! Και όταν λέω πολλά, έχω υπόψη ότι είναι άνθρωποι με πολύ υψηλά τεχνολογικά επιτεύγματα στην κατεργασία μετάλλων, στην αστρονομία. Διατηρούσαν γνώσεις, χωρίς να τις γράφουν, δηλαδή μπορούσαν να τις μεταδώσουν με εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση. Αυτό γινόταν τόσο σε ανοιχτές ομάδες, όσο και σε κλειστές, όπου μεταδιδότανοι γνώσεις. Π.χ. είχαν θαυμάσιες οικοδομικές ικανότητες να κτίζουν αίθουσες με ακουστική. Τώρα ερευνούμε την ακουστική στα διατηρημένα κτίσματα κάτω από τους τύμβους ευρέα αποκαλούμενους τάφους. Αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν ναοί για μύηση και εκπαίδευση αριστοκρατών. Η γνώση είναι δύναμη, οι αρχαίοι Θράκες το ήξεραν και μετάδιδαν τις γνώσεις από γενιά σε γενιά μόνο στους άξιους να τις κατέχουν. Δημοκρατικότητα στις ειδικές γνώσεις δεν υπήρχε. Π.χ. οι αστρονομικές, οι οικοδομικές, οι ακουστικές γνώσεις μεταδίδονταν μόνο σ’ αυτούς που είχαν προσόντα. Για τον λόγο ακόμα στην Αρχαιότητα τα μυστήρια, επειδή οι τελετουργίες αυτές μετάδοσης των γνώσεωνήταν μυστήρια, συνδέονταν με τους Θράκες, τον Ορφέα και τις κλειστές κοινωνίες ανδρών. Στις γυναίκες οι γνώσεις μεταδίδονταν με άλλο τρόπο, πάλι σε ομάδες, μετά από μύηση των άξιων να τις κατέχουν. Είχαν και πολύ καλές θεραπευτικές γνώσεις. Ήξεραν εξαιρετικά καλά τις θεραπευτικές ιδιότητες φυτών και ορυκτών.»

Θα προσθέσουμε ότι στο μεγάλο σχέδιο της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών «Οι Θράκες – γένεση και ανάπτυξη του έθνους, πολιτιστικές ταυτότητες, πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις και κληρονομιά από την Αρχαιότητα» γίνονται ειδικευμένες έρευνες, στις οποίες συμμετέχουν τόσο Βούλγαροι, όσο και ξένοι επιστήμονες.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα

Φωτογραφία: προσωπικό αρχείο