Πριν περισσότερο από τρεις αιώνες ο λόγιος Πέταρ Μπόγκνταν ονόμασε το Τσίπροβτσι «Το λουλούδι της Βουλγαρίας», γιατί τα πιο ευαίσθητα φυτά της φύσης έβαφαν με τα χρώματά τους το υπέροχο κιλίμι του Τσίπροβτσι. Σήμερα τα όμορφα υφαντά αυτά της ορεινής πόλης στολίζουν τα μουσεία της Ευρώπης και τα σπίτια εκτιμητών σε όλο τον κόσμο. Αλλά, δυστυχώς, μια μέρα η τέχνη αυτή θα την ξέρουμε μόνο από το αρχαίο αργαλειό που θα σταματήσει με την τελευταία γυναίκα μαστόρισσα.

Πώς δημιουργούνται τα κιλίμια του Τσίπροβτσι - από την περιστροφή του νήματος μέχρι την ομορφιά των έτοιμων χειροποίητων κιλιμιών, θα μπορούν να δουν οι επισκέπτες του Φεστιβάλ του Κιλιμιού του Τσίπροβτσι, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 5 και 6 Μαΐου στην πόλη. Διαγωνισμός για ύφανση μιας φιγούρας, καθώς και υπαίθρια έκθεση με κιλίμια του Τσίπροβτσι είναι άλλες ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις στο πρόγραμμα.

Φοιτητές της Εθνικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών θα κάνουν μια επίδειξη μόδας με ενδύματα με μοτίβα των κιλιμιών του Τσίπροβτσι - λέει η Ανίτα Κομίτσκα, διευθύντρια του ιστορικού μουσείου στην πόλη. Στην πλατεία θα πωλούνται κιλίμια, μικρά αναμνηστικά, προϊόντα των παραδοσιακών ντόπιων επαγγελμάτων, που χρησιμοποιούν στοιχεία του κιλιμιού για να αποδείξουν ότι μπορεί να ζει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Την πρώτη ημέρα του φεστιβάλ θα προβληθεί επίσης μια ταινία για το κιλίμι του Τσίπροβτσι του ιρανού σκηνοθέτη Τζαβάντ Ντανεσβάρ και του εικονολήπτη Πέταρ Πετρόφ. Θα αναζητηθούν τα κοινά σημεία του με τα χαλιά της Ανατολής, αφού και η λέξη που χρησιμοποιούμε /κιλίμι/ προέρχεται από την Περσία.

Η ύφανση σε αργαλειό των πρώτων κιλιμιών στο Τσίπροβτσι αρχίζει τον 17^ο αιώνα και το επάγγελμα αυτό ακμάζει την περίοδο της Αναγέννησης (18^ο και 19^ο αιώνα).

Στην εθνολογία μας έχουμε δύο απόψεις που σχετίζονται με την αρχή της ταπητουργίας του Τσίπροβτσι, λέει η Ανίτα Κομίτσκα. Πριν καιρό κυριαρχούσε η θέση ότι, το επάγγελμα αυτό μεταφέρουν οι κάτοικοι της πόλης μετά την Εξέγερση του 1688, όταν φεύγουν στα χωριά γύρω από το Πίροτ και εκεί μαθαίνουν το επάγγελμα. Σήμερα όμως μιλάμε για βουλγαρική ανατολική και βουλγαρική δυτική ταπητουργία. Η ανατολική τέχνη καλύπτει τα χειροποίητα υφαντά του Κότελ, ενώ η δυτική - τα κιλίμια που υφαίνονται σε κάθετο αργαλειό στις πόλεις Τσίπροβτσι, Πίροτ, Πρίλεπ, Οχρίδα, Ντιμίτροβγκραντ, Σάμοκοβ και έχουν την ίδια τεχνική, τα ίδια στολίδια και χρώματα. Δεν μπορούμε όμως να υποστηρίζουμε την άποψη ότι η τεχνική του κιλιμιού του Τσίπροβτσι μεταφέρθηκε από το Πίροτ, επειδή τα παλαιότερα μοντέλα κιλιμιού είναι από πριν από τον 17^ο αιώνα και δεν βρίσκονται στο Πίροτ. Έτσι, μπορούμε να μιλάμε για την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ κοντινών κέντρων ταπητουργίας και για αλληλεπίδραση των μοντέλων και των μοτίβων κλπ.

Κάθε γυναίκα πίσω από το αργαλειό, πριν από αιώνες αλλά και σήμερα, που υφαίνει με την ψυχή και την καρδιά της τα κιλίμια, μπορεί να χαρακτηριστεί μαστόρισσα, λέει η διευθύντρια του μουσείου, υπενθυμίζοντας πώς άλλαζαν στην πορεία των αιώνων τα κιλίμια του Τσίπροβτσι.

Κατά την παλαιότερη περίοδο της ύφανσης έχουμε πιο αχνά χρώματα - ώχρα, μπλε, με φυσικές χρωστικές ουσίες που προσδίδουν σταθερότητα και απαλότητα.

Αυτά τα κιλίμια χαρακτηρίζονται από ένα βασικό πεδίο με μια ή περισσότερες μπορντούρες με γεωμετρικά μοτίβα. Η δεύτερη φάση αποκαλείται «διακοσμητικό», επειδή τα κιλίμια εμπλουτίζονται με περισσότερα χρώματα και μοτίβα - εμφανίζεται το δέντρο της ζωής, το ανοιξιάτικο και το φθινοπωρινό κλήμα, τα κλωνάρια με τα πουλιά και πολλά αρχαία σύμβολα.

Στις αρχές του 20ου αιώνα αρχίζει η διακοσμητική περίοδος με μικρά και ρυθμικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα και με φωτεινά και χτυπητά χρώματα, λόγω των χημικών βαφών. Αυτό το κιλίμι συνεχίζει να υφαίνεται μέχρι σήμερα.

Ωστόσο, αυτό γίνεται όλο και πιο σπάνια και η παράδοση φθίνει, λέει η Ανίτα Κομίτσκα. Ελπίζει όμως, ότι οι Βούλγαροι θα εκτιμήσουν το κιλίμι του Τσίπροβτσι όχι μόνο για την ομορφιά του, αλλά και επειδή μέσα του έχουν επενδυθεί πολλά σύμβολα του καλού και της ευημερίας.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: ich.unesco.org и chiprovtsi.bg