Ο Στόγιο Κρούσκιν (ο δεύτερος αριστερά, καθισμένος) και η ορχήστρα του. Στίλτον, Πενσυλβανία, ΗΠΑ, 1915

Ο Στόγιο Κρούσκιν ήταν μεταξύ των πρώτων μουσικών της Βουλγαρικής Εθνοφρουράς μετά την Απελευθέρωση της χώρας μας. Η μπάντα της Εθνοφρουράς δημιουργήθηκε το 1878 χάρη σε περίπου 20 Τσέχους μουσικούς. Ο Κρούσκιν γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου του 1882 στο χωριό Μπίστριτσα, στα περίχωρα της Σόφιας. Την μόρφωσή του έλαβε στο Στρατιωτικό Σχολείο της Σόφιας, όπου έλαβε και μαθήματα μουσικής και άρχισε να παίζει φαγκότο στην μπάντα της σχολής.

Αργότερα αποδήμησε στην Αμερική με την ελπίδα να πλουτίσει και το 1915 ίδρυσε στην Πενσυλβανία την πρώτη βουλγάρικη ορχήστρα με Βουλγάρους από την πατρίδα, το Πρίλεπ και τη Θεσσαλονίκη. Η ορχήστρα λεγόταν Bulgarian Balkan Band και έπαιζε βουλγάρικα εμβατήρια και ποτ πουρί από παραδοσιακά τραγούδια.

Δεν ξέρω πολλά για τον παππού μου, λέει ο Βεντσισλάβ Ζέκοφ, απόγονος του Κρούσκιν. Αναχώρησε για την Αμερικήμετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και απεβίωσε εκεί το 1957. Είχε την τύχη να αργήσει το τραίνο που θα τον πήγαινε ως τον «Τιτανικό» και έτσι απέφυγε την τραγωδία του ναυάγιου. Όταν δημιούργησε την μπάντα στο Στίλτον της Πενσυλβανίας έγινε μαέστρος της, ενώ αργότερα την ανέλαβε ο συνέταιρός του, ο Χρίστο Σεραφίμοφ. Έχουμε διαφυλάξει κάποια από τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσε – το επίχρυσο ρολόι του, το σημειωματάριό του, στο οποίο περιγράφονται οι εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχε η ορχήστρα και τα λογιστικά της.

Η ζωή του στην Βουλγαρία ήταν φτωχική. Σαν παιδί τον έδωσαν να τον μεγαλώσει μια οικογένεια στη Σόφια. Στους δρόμους της πρωτεύουσας άκουσε για πρώτη φορά τα σαλπίσματα των στρατιωτικών εμβατηρίων και μιμούνταν τους παρελαύνοντες. Αν και βρίσκονταν στην Αμερική τα μέλη της ορχήστρας του φορούσαν βουλγάρικες στρατιωτικές στολές.

Ο Βεντσισλάβ Ζέκοβ κατάφερε να βρει πληροφορίες και για το ρεπερτόριο της Bulgarian Balkan Band Στην αρχή η ορχήστρα έπαιζε μόνο βουλγάρικη μουσική, ενώ αργότερα συμπεριέλαβαν και αμερικάνικα κομμάτια. Τους καλούσαν να παίζουν σε γιορτές σε διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ.

Ο Κρούσκιν δημιούργησε και βουλγάρικο εστιατόριο στην Καλιφόρνια, όπου πρότεινε παραδοσιακά βουλγάρικα φαγητά. Ο ίδιος μαγείρευε καλά και εργαζόταν στην κουζίνα. Με όλα όσα έκανε κατάφερε να διαφυλάξει τα βουλγάρικα στοιχεία μέσα του. 

Τα εκθέματα που παρουσιάστηκαν και δωρίστηκαν στο Μουσείο της Σόφιας – οι φωτογραφίες, τα προσωπικά αντικείμενα του Στόγιο Κρούσκιν, τα έγγραφα που προέρχονται και από αμερικάνικα αρχεία – θα συμπεριληφθούν σε ένα βιβλίο που θα εκδοθεί σύντομα. Αναμένεται να γυριστεί και ταινία για τη ζωή του ιδρυτή και μαέστρου της Bulgarian Balkan Band.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα