«Οι ποδιές έπαιζαν πολύ σημαντικό ρόλο στην ένδυση των γυναικών στην παραδοσιακή κοινωνία, λέει ο οικολόγος Τομά Μπέλεβ που έχει μια μοναδική συλλογή με 300 παραδοσιακές ποδιέςαπό τον 19ο και 20ό αιώνα. Παλιά το νεογέννητο κορίτσι το τύλιγαν τελετουργικά στην ποδιά της γιαγιάς του για να πάρει δύναμη. Οι ποδιές μπορεί να δείχνουν πως η κοπέλα είναι παρθένα ή να είναι νυφικές, να φοριούνται μόνο ένα χρόνο μετά το γάμο ή μέχρι να γίνει η γυναίκα μητέρα, υπάρχουν και ειδικές ποδιές για τις χήρες».

Ο Τομά Μπέλεβ συλλέγει παραδοσιακές ποδιές εδώ και 15 χρόνια.

«Οι ποδιές που επιλέγω είναι αυτές που με συγκινούν, λέει εκείνος. Μπορεί μια ποδιά να είναι πολύ όμορφη αλλά να μην μου κάνει εντύπωση. Με ενδιαφέρουν οι ποδιές με ιστορία ή οι ποδιές που χρησιμοποιούνταν μέχρι τον 20ό αιώνα. Σαν συλλέκτη με ενδιαφέρει να παρακολουθήσω την ανάπτυξη των παραδοσιακών στολών και τις αλλαγές στην αισθητική».

Οι Βουλγάρες έφτιαχναν μόνες τους τα ρούχα της οικογένειας. Επέλεγαν τα υλικά και τα χρώματα, τα διακοσμητικά στοιχεία.

«Δεν υπάρχουν άσχημες ποδιές, λέει ο Τομά Μπέλεβ. Από την ποδιά μπορούσε ο καθένας που έβλεπε μια γυναίκα να καταλάβει από ποια περιοχή είναι. Οι ποδιές των πιο ηλικιωμένων γυναικών δεν ήταν πια πολύχρωμες και τα χρώματα ήταν πιο γήινα ή σκοτεινά. Όσο πιο νέα ήταν η γυναίκα τόσο πιο πλουμιστή ήταν η ποδιά της για να προσελκύσει γαμπρό. Έραβαν πάνω της χάντρες, φούντες και νομίσματα, αργότερα εμφανίστηκε και η δαντέλα».

Οι ποδιές έδειχναν και την κοινωνική τάξη. Οι ποδιές των πλούσιων γυναικών ήταν από ακριβά υλικά, πλούσια διακοσμημένες ενώ των φτωχών μπορεί να είναι πιο απλοϊκές αλλά δείχνουν το γούστο και τη μαστοριά κάθε γυναίκας.

Οι πιο εντυπωσιακές ποδιές είναι οι γιορτινές της περιοχής του Σακάρ – από κόκκινο βελούδο με κομψό κέντημα.

«Η ποδιά που έχω από αυτήν την περιοχή στη συλλογή μου είναι τόσο πολυφορεμένη που το ύφασμα έχει λεπτύνει, λέει ο κύριος Μπέλεβ. Αλλά αυτό δείχνει πως η γυναίκα που τη φορούσε βίωσε πολλές γιορτές και είχε πολλές αφορμές να χαρεί».

Μεταξύ των συμβόλων που απεικονίζονται στις ποδιές αυτές είναι οι μέλισσες – αρχαίο σύμβολο της Μητέρας Θεάς.

Στην συλλογή του οικολόγου υπάρχουν και μονόχρωμες σκούρες ποδιές με στεφάνια από λουλούδια που ήταν χαρακτηριστικές τον 19^ο αιώνα. Πολύ σπάνιες είναι οι νυφικές ποδιές γιατί τις γυναίκες τις κήδευαν με τη νυφική τους φορεσιά.

«Αποφεύγω τις παιδικές ποδιές, λέει ο Τομά. Οι ποδιές περνούσαν στην οικογένεια από την μια γενιά στην άλλη και για να πουληθεί παιδική ποδιά σημαίνει πως στην οικογένεια δεν είχε κορίτσι ή πέθανε νωρίς.

Αυτό με λυπεί και όσες παιδικές ποδιές έχω στη συλλογή μου είναι δώρο γιατί δεν είναι ευγενικό να αρνηθώ. Ο κόσμος αυτός έχει εξαφανιστεί και τον μελετάμε μέσα από τα ρούχα των ανθρώπων που έζησαν τότε. Για μένα τουλάχιστον είναι πηγή έμπνευσης».

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα