Μέχρι τις 30 Νοεμβρίου, στο Πλόβντιβ θα λειτουργήσει μια έκθεση που θα κάνει τους επισκέπτες της να ξανασκεφτούν την αντίληψή τους για τα όπλα ως σύμβολο κυριαρχίας και εξουσίας.

«Στόχος μας είναι να δείξουμε το όπλο ως αποτρεπτικό σύμβολο και σαν ανδρικό στολίδι», εξηγεί η Γκροζντελίνα Γκεοργκίεβα από το Περιφερειακό Εθνογραφικό Μουσείο του Πλόβντιφ. «Τα εκθέματα συμπεριλαμβάνουν πυροβόλα και άλλα όπλα, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από τον 17ο έως τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι βαλκανικοί τύποι όπλων και η διακόσμησή τους, αποτελούν ένα ιδιαίτερο μείγμα ανατολικών και δυτικών διακοσμητικών στοιχείων και στυλ. Πολλά στοιχεία που προέρχονται από την Ανατολή αλλάζουν στο βουλγαρικό έδαφος και όλα αυτά τα οποία σε ένα χριστιανικό περιβάλλον ξένο προς τις οθωμανικές αντιλήψεις. Αυτός ο εκλεκτισμός διακοσμεί το όπλο και το μετατρέπει σε έργο τέχνης. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, ο άνδρας έχει πολύ λίγα στολίδια. Κύριο ανδρικό κόσμημα είναι η αλυσίδα των ρολογιών τσέπης. Το άλλο αντικείμενο που έφεραν συχνά οι άντρες, είναι τα όπλα.

Η διακόσμηση των όπλων είναι ένδειξη της κοινωνικής θέσης, της οικονομικής κατάστασης και της εξουσίας. Οι βούλγαροι μάστορες ήταν τόσο ξακουστοί που συχνά εμπιστεύονταν μόνο αυτούς για τη διακόσμηση των μη πυροβόλων όπλων, ενώ για τα πυροβόλα προτιμούνταν οι μάστορες της πόλης Σλίβεν, οι οποίοι είχαν πελάτες ακόμα και από Μικρά Ασία και την Αίγυπτο. Στη διακόσμηση οι βούλγαροι μάστορες χρησιμοποιούσαν πολύ πλούσια στολίδια με μαργαριτάρια, σεντέφι, ημιπολύτιμους λίθους, χρυσό, ασήμι και άλλα και μετέτρεπαν το όπλο σε ένα φανταχτερό έργο τέχνης. Άλλα χαρακτηριστικά είναι οι ορειχάλκινες ροζέτες , τα αστέρια, οι σταυροί, καθώς και οι ασημένιες και χρυσές χορδές, οι οποίες ήταν ένθετες στο όπλο.

Πάνω στα όπλα γράφονται και κείμενα κι εδώ αγγίζουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα πλευρά, συνεχίζει η Γκροζντελίνα Γκεοργκίεβα. Τα κείμενα είναι κυρίως στα τουρκικά και αραβικά, αλλά οι διακοσμήσεις συχνά δηλώνουν ότι τα όπλα έγιναν από τους μάστορές μας. Στα Βαλκάνια, τα πράγματα διαφοροποιούνται. Το Κοράνι απαγορεύει την απεικόνιση μορφών ζώων, αλλά η πλούσια διακόσμηση των φυτών δεν είναι το μόνο πράγμα που στολίζει τα όπλα, πάνω στα οποία βρίσκουμε φίδια, γοργόνες, λιοντάρια, ψάρια πάνω τους. Ένα από τα στοιχεία της διακόσμησης ήταν και το σύμβολο του σταυρού, το οποίο αφθονεί στα όπλα, δηλώνοντας το που ανήκει ο διακοσμητής, σε ότι αφορά την πίστη του.

Υπάρχουν διαφορές στις απόψεις σε ότι αφορά το πώς αντιμετώπιζαν οι μουσουλμάνοι τα όπλα αυτά. Όμως οι πολεμιστές δεν δίνουν μεγάλη σημασία και οι θρησκευτικές απαγορεύσεις παραβλέπονται.

Μερικές από τις θρησκευτικές επιγραφές είναι φόρμουλες με τις οποίες ζητούν την θεϊκή προστασία, μερικές φορές ένα σύμβολο θάρρους (το σπαθί του Αλή) και το όνομα του κατόχου, το οποίο, στην πίστη, συνδέεται με στην αθανασία της ψυχής. Πολύ συχνά, τέτοια όπλα παραγγέλλονται για δώρα και τότε οι επιγραφές εξυμνούν αυτόν στον οποίο θα δοθούν.

Η απλούστερη διακόσμηση στα σπαθιά και τα γιαταγάνια του τακτικού γίνεται με τις λευκές λαβές από δόντια θαλασσινού ελέφαντα που είναι στολισμένες με χρυσό, ασήμι, κοράλλια,αλλά και χρυσές επιγραφές σε ολόκληρη τη λεπίδα, που μετατρέπουν το όπλο σε κάτι το εξαιρετικά πολύτιμο.

Η διακόσμηση δείχνει τις σχέσεις κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής Αναγέννησης και ιδιαίτερα την εξαίρετη αντιμετώπιση του όπλου, το οποίο δεν είναι απλά εργαλείο βίας αλλά και στολίδι, κόσμημα αλλά σύμβολο ανδρισμού για τον ίδιο τον ιδιοκτήτη του, καταλήγει η Γκροζντελίνα Γκεοργκίεβα.

Φωτογραφίες: Εθνογραφικό Μουσείο Πλόβντιφ

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης