Ο Ατανάς Ραντένσκι – ένας από τους πιο επιτυχημένους βουλγάρους επιστήμονες στο εξωτερικό, επέστρεψε στην πατρίδα, για να παρουσιάσει το δεύτερο του μυθιστόρημα «Η σωτήρας». Μετά την κατάρρευση του ολοκληρωτικού καθεστώτος στη χώρα μας, φεύγει για τις ΗΠΑ και σήμερα είναι καθηγητής υπολογιστικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο «Τσάπμαν» στο Όριντζ της Καλιφορνίας.

Θέλει να εγκαταλείψει τη Βουλγαρία, επειδή η προηγούμενη εξουσία δεν του επιτρέπει να ταξιδεύει επαγγελματικά στη Δύση, λέει ο καθηγητής. Ως επιστήμονας στη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών και το Πανεπιστήμιο Σόφιας, συχνά λαμβάνει προσκλήσεις για συνδιασκέψεις, αλλά δεν του εκδίδουν θεώρηση εξόδου. «Αυτό επαναλήφθηκε μερικές φορές και τότε άρχισα να σκέφτομαι ότι δε με θέλουν στην πατρίδα μου», λέει ο ίδιος. Και όταν το 1990 λαμβάνει πρόταση για μονοετή εργασία στις ΗΠΑ, παίρνει τη σύζυγό του και τα τρία παιδιά του και εγκαθίσταται πέρα από τον Ωκεανό. Εκεί αφοσιώνεται σε ερευνητικά σχέδια, που σχετίζονται με παράλληλους υπολογισμούς υψηλής ταχύτητας και μεγάλες βάσεις δεδομένων. (Big data)

«Ένα κοινότοπο παράδειγμα για τις επιστημονικές μου ασχολίες είναι η πρόγνωση καιρού, η οποία αποτελείται στην εκτέλεση μοντέλων, που απαιτούν μεγάλο όγκο υπολογισμών, για να προβλεφθεί, για παράδειγμα, αν θα βρέξει» - εξηγεί ο επιστήμονας. – «Τα μεγάλα στοιχεία χρησιμοποιούνται, για παράδειγμα, στο Facebook, για να χαρακτηριστεί η συμπεριφορά των ανθρώπων και για να μπορούν να τους προτείνονται οι σχετικές διαφημίσεις. Τα Bigdata υπολογίζουν όλα που κάνουν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι και με στατιστικά μοντέλα προβλέπουν για τι ενδιαφέρονται.»

Το πολιτισμικό σοκ από τη σύγκρουση με τον άλλο πολιτισμό ο Ατανάς Ραντένσκι περιγράφει το πρώτο του μυθιστόρημα «Σε πάρτι στον Πρόεδρο», στο οποίο ο πρωταγωνιστής επίσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Σόφιας και σαν εκείνον φεύγει για την Αμερική, όπου παρασύρεται σε πολλές κωμικές καταστάσεις. Και ενώ στο πρώτο βιβλίο του διηγείται για την περίοδο της μετάβασης στη Βουλγαρία, το δεύτερο αποτελεί σύγχρονο μυθιστόρημα για την εργασία των ορεινών διασωστών και τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, στον οποίο όλο και περισσότερο οι πολιτισμοί αναμειγνύονται και τα σύνορα χάνουν τη σημασία τους. Και τα δύο τα έργα ο καθηγητής γράφει στα βουλγαρικά, παρά το γεγονός ότι κατέχει και τα λογοτεχνικά αγγλικά, τα οποία μάθαινε από τον Χέμινγουεϊ, απομνημονεύοντας και απαγγέλλοντας το μυθιστόρημά του «Αποχαιρετισμός στα όπλα».

«Δεν μπορώ να συγκρίνομαι με τον Χέμινγουεϊ, αλλά νομίζω ότι υπάρχει ένα πράγμα που κάνω σαν εκείνον» - λέει ο Ατανάς Ραντένσκι. – «Απλώς περιγράφει τι γίνεται και αφήνει τον αναγνώστη να δημιουργήσει δική του ιδέα πώς αισθάνεται ο ήρωας κλπ. Δεν υπάρχουν συμπεράσματα, δεν υπάρχουν συλλογισμοί από πλευράς του συγγραφέα προς τον αναγνώστη, δε σου λέει τι να σκέφτεσαι – αυτό μου αρέσει πολύ και έτσι γράφω, έστω και κάποιοι άνθρωποι περιμένουν να τους πεις ακριβώς τι σκέφτεται ο ήρωας και τι είναι το βασικό συμπέρασμα του βιβλίου. Αλλά βασικό συμπέρασμα ο καθένας βγάζει για τον εαυτό του, όπως όταν δει τον έναστρο ουρανό του Βαν Γκογκ. Τότε ο καθένας νιώθει διαφορετικά και απλώς παραδίδεται στην απόλαυση από την παρατήρηση.»

Επιστρέφοντας κατά περιόδους στη Βουλγαρία, ο Ατανάς Ραντένσκι βλέπει πολύ διαφορετική χώρα από εκείνη που άφησε πίσω του πριν από 30 χρόνια. Αλλά δεν αποσιωπά και τα ελαττώματα.

«Μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι δεν επιστρέφουν, γι’ αυτό πρέπει κάτι να αλλάξει, όχι μόνο να αλλάξουν τα εισοδήματα» - θεωρεί ο ίδιος. – «Η πιο σημαντική αλλαγή αφορά τον κοινωνικό τομέα – να είμαστε πιο διακριτικοί και προσεκτικοί με τους γύρω μας, να υπάρχει περισσότερη καλή θέληση στις σχέσεις, περισσότερη ανεκτικότητα. Για τους Αμερικανούς λένε ότι είναι προσποιητοί, αλλά όταν είσαι ευγενικός με τους άλλους, σου απαντούν ευγενικά και τότε οι δυσκολίες ξεπερνιούνται πιο εύκολα. Ο σεβασμός για τους άλλους επίσης είναι πολύ σημαντικός. Εάν σέβομαι τους ανθρώπους γύρω μου, θα υλοποιήσω το σχέδιό μου όπως πρέπει και δε θα οικειοποιηθώ τα μισά χρήματα. Καταλαβαίνετε πώς λειτουργεί ο σεβασμός – κάνεις τη δουλειά σου καλά και το αποτέλεσμα είναι καλό για όλους.»

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα