Το παρελθόν αγγίζει το μέλλον μέσα από χριστουγεννιάτικες κάρτες

«Θέλω να σας ευχηθώ καλή χρονιά και να σας ενημερώσω ότι έλαβα το πορτραίτο σας. Σας εύχομαι τέτοιες συναντήσεις και κατά το νέο έτος», λέει μια κάρτα από τις 30 Δεκεμβρίου 1905. Στην μπροστινή πλευρά απεικονίζονται νέοι άνθρωποι με παραδοσιακά βαυαρικά ρούχα που αγκαλιάζονται. Η κάρτα είναι μέρος της πλούσιας συλλογής του Ιστορικού μουσείου στην Γκόρνα Οριαχόβιτσα (κοντά στο Βελίκο Τάρνοβο) η οποία περιέχει πάνω από 4 χιλιάδες αντίτυπα στρατιωτικών, πασχαλινών, χριστουγεννιάτικων και πρωτοχρονιάτικων καρτών.

«Οι κάρτες φέρνουν το μήνυμα του αποστολέα τους στα ρωσικά, βουλγαρικά, γαλλικά, γερμανικά, λέει η Τεμενούγκα Γιορντανόβα. Σήμερα μπορούμε να μάθουμε τις ανησυχίες, τις προσδοκίες και τα όνειρά των ανθρώπων που επικοινωνούσαν με αυτόν τον τρόπο. Μαζί με τα κλασσικά θρησκευτικά θέματα, οι γιορτινές εικόνες της αρχής του 20ου αιώνα συνδέονται με όμορφα κορίτσια, χαμογελαστούς καπνοδοχοκαθαριστές, χειμωνιάτικα τοπία, οικογένειες που συγκεντρώνονται μπροστά από το χριστουγεννιάτικο δέντρο ή ήρωες παραμυθιών που φέρνουν δώρα. Υπάρχουν και εκείνες που μιλάνε μόνες τους για το χρόνο στον οποίο ανήκουν όπως η κάρτα με παιδιά σε στάση προσευχής ενώ κάτω από το δέντρο αντί για δώρο έχει σπαθί. Πρόκειται για προπαγάνδα για τους Βαλκανικούς πολέμους.

"Μια από τις αγαπημένες μου είναι μια κάρτα με παιδιά, ντυμένα με πολύχρωμα ρούχα, που παίζουν στο χιόνι και ρίχνουν ψίχουλα στα πουλιά".

Στη Βουλγαρία η αποστολή χριστουγεννιάτικων καρτών γίνεται της μόδας σχεδόν ταυτόχρονα με την υπόλοιπη Ευρώπη – στα τέλη του 19^ου και τις αρχές του 20^ου αιώνα. Όμως οι κάρτες είναι γνωστές από την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στις πόλεις του Δούναβη όπως το Ρούσε, το Βίντιν, το Λομ, όπου φτάνουν με το ταχυδρομείο από την Βιέννη. Οι πρώτες κάρτες ήταν ασπρόμαυρες και στην συνέχεια άρχισαν να χρωματίζονται.

Οι οικογένεια του πρίγκιπα Φερδινάνδου Α΄ καταγράφεται στην ιστορία με την εμφάνιση της πρώτης εικονογραφημένης κάρτας στο Βουλγαρικό Πριγκιπάτο. Αυτό συμβαίνει το 1896 με την ευκαιρία της βάπτισης του κληρονόμου στην ορθόδοξη πίστη. Γίνεται σαφές ότι είναι χριστουγεννιάτικη μόνο από το μήνυμα στην πλάτη της.

«Απεικονίζει τον διάδοχο Μπορίς μικρό,λέει η Τεμενούγκα Γιορντανόβα. Δεν φυλάσσεται στο Μουσείο στην Γκόρνα Οριαχόβιτσα αλλά είναι σημαντική για την Βουλγαρία. Μετά το 1898,η κάρτα με το πρόσωπο του Μπορίς αρχίζει να εκδίδεται σχεδόν κάθε χρόνο και οι άνθρωποι την στέλνουν ως χριστουγεννιάτικη. Ο Φερδινάνδος ξεκίνησε επίσης την οικογενειακή συλλογή από ευχετήριες κάρτες η οποία συμπληρώνεται μετά την παραίτησή του και την διαδοχή του από τον Τσάρο Μπορίς Γ΄ και αργότερα από τον Συμεών Β΄. Έργο τριών γενεών, αυτή η συλλογή είναι μια από τις πιο πλούσιες στον κόσμο, έχει κερδίσει πολλά διεθνή βραβεία και εξακολουθεί να διατηρείται από τον πρώην πρωθυπουργό Συμεών Σαξ Κόμπουργκ Γκότα.»

Το Ιστορικό Μουσείο στη Γκόρνα Οριαχόβιτσα διαθέτει 1589 χριστουγεννιάτικες κάρτες. Είναι διαφορετικές και έχουν πολύπλευρη ερμηνεία για την περίοδο κατά την οποία αποστέλλονται. Ποιες είναι οι πιο ασυνήθιστες και ενδιαφέρουσες;

«Μπορούμε να τις χωρίσουμε σε διάφορες κατηγορίες, απαντά η κ. Γιορντανόβα. Στην πρώτη μπαίνει η πιο παλιά κάρτα με χριστουγεννιάτικες ευχές με ημερομηνία 2 Ιανουαρίου 1903 και στην οποία απεικονίζεται μια βάρκα στην θάλασσα. Στην δεύτερη κατηγορία μπαίνει μια από τις πιο πολύτιμες κάρτες, εκείνη με το πρόσωπο του νεαρού Μπορίς Γ΄με στρατιωτική στολή από το 1912. Στην τρίτη κατηγορία μπορούμε να βάλουμε την πιο παλιά κάρτα με εικόνες παιδιών που τραβούν ένα έλκηθρο και με πρωτοχρονιάτικο μήνυμα από το 1917.»

Στην Βουλγαρία η μαζική αποστολή καρτών αρχίζει μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανάμεσα στις εικόνες ξεχωρίζουν εργοστάσια και ο βουλγαρικός αγροτικός παραγωγικός συνεταιρισμός. Ξεχωρίζουν ευχές για ειρήνη και ευημερία κατά τον σοσιαλισμό. Υπάρχουν κάρτες με πρωτοχρονιάτικους χαιρετισμούς από το 1906 μέχρι το 1922 μεταξύ των οποίων η πιο ασυνήθιστη με την πρώτη ματιά είναι μια κάρτα με βόλτα στο δάσος, μια με άγαλμα μιας μητέρας με παιδιά, μια με τον Ναπολέοντα και μια με χαιρετισμό από το στρατόπεδο. Αλλά ανεξάρτητα από το πώς παρουσιάζεται ο χαιρετισμός, στις κάρτες πάντα φαίνονται οι ειλικρινείς ευχές για τις ερχόμενες γιορτές.

Το ολοκληρωτικό καθεστώς στη χώρα μας απωθεί την ιδέα του Άγιου Βασίλη από την αγορά και από το μυαλό της αθεϊστικής νεολαίας και τον αντικαθιστά από τον Ντιάντο Μραζ (Παππούς Πάγος) με την όψη του οποίου τα Βουλγαρικά Ταχυδρομεία εκδίδουν την πρώτη ευχετήρια κάρτα το 1976. Το ευαγγελικό πνεύμα εξαφανίζεται εντελώς.

«Σήμερα όλο και συχνότερα στέλνουμε ψηφιακές κάρτες, πράγμα που δείχνει ότι το παρελθόν καταφέρνει να αγγίξει το μέλλον, λέει η Τεμενούγκα Γιορντάνοβα. Και παρόλο που η αποστολή ευχετήριων καρτών δεν έχει πια την αρχική έννοιά της, καταφέρνει να αγγίξει τους ανθρώπους και τους θυμίζει να είναι καλοί όχι μόνο στις γιορτές. Θέλω να απευθύνω έκκληση στους ακροατές και τους αναγνώστες της Βουλγαρικής Ραδιοφωνίας να ανοίξουν μια νέα σελίδα στη ζωή τους με ευχές για υγεία, ευτυχία και πλούτο για τους ίδιους και για την οικογένειά τους. Ας μην αφήσουμε η βιαστική καθημερινή ζωή να επιτρέπει στις παραδόσεις να πεθάνουν.»