Μέχρι σήμερα, δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα από πότε υπάρχουν τα κομπολόγια. «Υπάρχουν όμως διάφοροι μύθοι. Ένας απ’ αυτούς λέει ότι ένας βουδιστής ιερέας είπε σε ένα φτωχό αγράμματο Ινδό ότι πρέπει να διαβάσει 108 προσευχές. Ο Ινδός απάντησε ότι δεν ξέρει να μετράει γι’ αυτό ο ιερέας του έφτιαξε ένα κομπολόι με 108κουκούτσια και του είπε για κάθε προσευχή να μεταφέρει ένα κουκούτσι» λέει ο Σ.Β. από τη Σόφια.

Το πρώτο του κομπολόι το αγόρασε όταν ήταν 14 χρονών και σήμερα, 50 χρόνια αργότερα, συνεχίζει να συμπληρώνει την συλλογή του.

Τα κομποσκοίνια και τα κομπολόγια είναι από τα πιο γνωστά χαρακτηριστικά αντικείμενα σε όλες σχεδόν τις θρησκείες και χρησιμεύουν για να μετριούνται οι προσευχές ή οι μάντρες.Τα πιο διαδεδομένα είναι φτιαγμένα από μάλλινο ή μεταξωτό νήμα με ορισμένο αριθμό κόμπων ή χαντρών από διάφορα υλικά:

«Τα ορθόδοξα κομπολόγια, κατασκευάζονται από μαύρο μαλλί. Μαύρο για να δείξει την θλίψη από το θάνατο του Χριστού, και από μαλλί - επειδή δείχνει τη φτώχεια» εξηγεί ο συλλέκτης. «Τα πιο σύγχρονα χρόνια εμφανίζεται το κομπολόι που φέρνουν οι πλούσιοι και οι ισχυροί στην εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το κομπολόι φτιάχνεται πια από κεχριμπάρι ή άλλες πολύτιμες ή ημιπολύτιμες πέτρες και μαρτυρά την κοινωνική θέση και κατάσταση του ιδιοκτήτη του.Εδώ το πιο σημαντικό είναι η ουρά ή φούντα του κομπολογιού, η οποία είναι μεγάλη και φτιαγμένη από μαλακό μετάξι ενώ στην ορθοδοξία το κομποσκοίνι είναι μαύρο και τελειώνει με σταυρό».

Το κομπολόι μπορεί να φτιάχνεται από κουκούτσια, κεχριμπάρι, μάτι της τίγρης κ.ά. Υπάρχουν ασημένια, ακόμα και χρυσά, αλλά αυτά δείχνουν κυρίως την ματαιοδοξία του κατόχου τους.

«Τα πιο όμορφα είναι από κεχριμπάρι και φατουράν. Το φατουράν φτιάχνεται από ρητίνη, τρίματα κεχριμπαριού, βακελίτη και άλλα καιβάφεται με κονιάκ ή κόκκινο κρασί. Μερικές φορές, για την αλλαγή του χρώματος, προσθέτονται και φυσικές χρωστικές. Δυστυχώς, αυτή η συνταγή χάθηκε κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Λέω δυστυχώς, διότι το φατουράν, εκτός του ότι είναι όμορφο, όταν ζεσταίνεται από το χέρι, απορροφά από την θερμότητα του σώματος και βγάζει μια πολύ ωραία μυρωδιά. Τον τελευταίο καιρό οι άνθρωποι έχουν μια τρέλα για το κεχριμπαρένιο κομπολόι με ασημένια αλυσίδα. Αυτό δεν είναι σωστό επειδή το ασήμι καταστρέφει το κεχριμπάρι καθώς κινείται»

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κομπολόγια στη συλλογή του Σ.Β. είναι από γιούσουρι – ένα είδος μαύρο κοραλλιού που ονομάζεται επίσης «δέντρο της θάλασσας». Είναι ιδιαίτερο λόγω του υλικού που βρίσκεται σπάνια.

«Έχω ένα ωραίο και ενδιαφέρον κομπολόι φτιαγμένο από τα κέρατα ενός άγριου βουβαλιού από την Αφρική, ένα άλλο - ασημένιο από τον πατέρα μου και μερικά με διαφορετικές χάντρες – από ασήμι, αχάτη και όνυχα, ένα άλλο πολύ ωραίο από σεντέφι που πήρα από τη Οχρίδα. Πιο πολύ μ’ αρέσει ένα κομπολόι με κίτρινες χάντρες, που δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο αλλά μ’ αρέσει μάλλον επειδή έχει την παλαιότερη εμφάνιση», λέει ο συλλέκτης και προσθέτει ότι στις μέρες μας το κομπολόι χρησιμοποιείται ως αξεσουάρ αλλά και ως μέσο απελευθέρωσης από την υπερένταση, για συγκέντρωση και χαλάρωση.

«Πάντα έχω στην τσέπη μου ένα μικρό κομπολόι με 8 χάντρες. Κι όταν σκέφτομαι κάτι ή είμαι κουρασμένος, παίζω μαζί του».

Στη Βουλγαρία, σε αντίθεση με την Ελλάδα, τα κομπολόγια δεν είναι τόσο διαδεδομένα και δεν υπάρχουν ειδικά καταστήματα όπου να πουλιούνται. «Σπάνια βρίσκεται κάτι που να σου αρέσει, να σου αγγίξει την καρδιά. Αλλιώς δεν υπάρχει νόημα να το πάρεις».

Χρειάζεται να είναι κανείς θρησκευόμενος για να έχει κομπολόι;

«Κάποτε μάλλον ναι, αλλά τώρα πια όχι. Έχω συλλογή κομπολογιών και είμαι άθεος. Δεν έχει καμία σχέση. Το ζήτημα είναι αν σ’ αρέσει, αν σε βοηθάει, αν σε χαλαρώνει. Αυτό μετράει.»

Φωτογραφίες: πρ. αρχείο

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα