Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος, που οδήγησε στην Απελευθέρωση της Βουλγαρίας μετά από πέντε αιώνες Οθωμανικής κυριαρχίας, είναι ο τρίτος πόλεμος που φωτογραφήθηκε σκόπιμα από στρατιωτικούς φωτογράφους. Αρκετοί άνθρωποι τράβηξαν φωτογραφίες στον ρωσικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου - λέει ο φωτογράφος Ίβο Χατζίμισεφ, ο οποίος αναζητά εικόνες από την απελευθέρωση της Βουλγαρίας σε διάφορα αρχεία εδώ και δεκαετίες.

Ο πιο διάσημος από τη ρωσική πλευρά είναι ο φωτογράφος Α,Ντ. Ιβανόφ. Είναι γνωστό μόνο το επίθετό του. Λέγεται ότι ήταν Λευκορώσος. Στις αρχές του αιώνα μας, ο Χατζίμισεφ, με τη βοήθεια Ρώσων συναδέλφων, κατάφερε να δει στο «Αρχείο Κινηματογράφου και Φωτογραφικών Τεκμηρίων» της Μόσχας τα αυτοκρατορικά φωτογραφικά άλμπουμ του Αλέξανδρου Β', που περιέχουν πάνω από 600 φωτογραφίες. Με δωρεές Βούλγαρου επιχειρηματία κατάφερε να αγοράσει τα δικαιώματα χρήσης εκατό επιλεγμένων φωτογραφιών. Αργότερα, όταν ετοίμαζε την έκθεση «Οι ξεχασμένες φωτογραφίες από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο», έμαθε ότι ο διευθυντής των Κρατικών Αρχείων στη Βάρνα Βελισλάβ Ντριάνοβσκι είχε λάβει ένα λεύκωμα με φωτογραφίες από τον πόλεμο του Φραντς Ντούσεκ - φωτογράφου του Ρουμάνου βασιλιά Κάρολου Α΄.

«Συνδυάσαμε αυτές τις δύο σειρές φωτογραφιών, οι οποίες αλληλοσυμπληρώθηκαν εξαιρετικά. Επειδή ο Ιβανόφ περπάτησε με τον στρατό. Δεν είχε σχεδόν καμία πρόσβαση σε βασικά πολιτικά πρόσωπα, στα κεντρικά γραφεία. Ενώ ο Ντούσεκ έγινε δεκτός εκεί όπου τραβήχτηκαν οι βασικές πολιτικές φωτογραφίες σε αυτόν τον πόλεμο» εξήγησε ο Χατζίμισεφ.

Ένας άλλος Ρώσος φωτογράφος, ο Ντμίτρι Γιαρμάκοφ, εργάστηκε στο καυκάσιο μέτωπο του πολέμου, αλλά τα ονόματα των ξένων φωτογράφων στην άλλη πλευρά του μετώπου είναι ακόμα άγνωστα. Ο Χατζίμισεφ ελπίζει ότι αυτό το κενό θα καλυφθεί και λέει ότι για αυτόν οι πιο σημαντικές σκηνές από τον πόλεμο είναι οι εικόνες των ανθρώπων, του άμαχου πληθυσμού.

«Ένας συνάδελφός μου εκδίδει βιβλία για τους Τούρκους στη Βουλγαρία και μου ζήτησε να του δώσω φωτογραφίες από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο. Του πρόσφερα δύο φωτογραφίες. Η μία ήταν ο τοπικός τουρκικός πληθυσμός, ο οποίος περιμένει να εγγραφεί επειδή αποφάσισε να μείνει στη βουλγαρική επικράτεια - μια πολύ σημαντική φωτογραφία που εξηγεί γιατί συνεχίζουμε να ζούμε με αυτούς τους ανθρώπους ειρηνικά μέχρι και σήμερα. Η άλλη φωτογραφία ήταν ανθρώπων που ληστεύουν εγκαταλελειμμένα τουρκικά σπίτια. Προς μεγάλη μου έκπληξη, το βιβλίο έδειξε τη δεύτερη φωτογραφία, όχι την πρώτη.»

Ερωτηθείς ποια είναι η αγαπημένη του φωτογραφία από τον πόλεμο, ο Χατζίμισεφ δεν δίστασε να μιλήσει για δύο από αυτές. Η μία είναι με τον Ρώσο αξιωματικό κοντά στην Αδριανούπολη, που κοιτάζει στον ορίζοντα τους κοντινούς μιναρέδες του εμβληματικού τζαμιού Σουλεϊμανίγιε. Η άλλη αγαπημένη φωτογραφία του είναι στην ομίχλη του περάσματος Αραμπακονάν κατά τη χειμερινή διάσχιση του Αίμου.

«Ήταν σχεδόν αόρατη. Από τη Ρωσία λάβαμε μερικές ασπρόμαυρες αναπαραγωγές όχι πολύ υψηλής ποιότητας. Κατά την ψηφιοποίηση αυτών των εικόνων, η φωτογραφία γεννήθηκε κυριολεκτικά από μια γκρίζα, δυσδιάκριτη μάζα» λέει ο φωτογράφος-καλλιτέχνης για την επεξεργασία του αρχειακού υλικού.

Πολλές από τις φωτογραφίες που τεκμηριώνουν τις σκηνές από τον πόλεμο τυπώθηκαν στη συνέχεια ως χαρακτικά ή αναδημιουργήθηκαν από καλλιτέχνες ως πίνακες ζωγραφικής. «Και πάλι, αυτές οι φωτογραφίες είναι για εμάς σαν εικόνες, πολύ σημαντικές, πολύ πολύτιμες» είπε ο ερευνητής φωτογράφος.

Φωτογραφίες: Προσφορά του Ίβο Χατζιμίσεφ

Μετάφραση: Άιλιν Τόπλεβα