Την παραμονή του νέου σχολικού έτους στη Βουλγαρία, 15^η Σεπτεμβρίου, και λίγες μέρες μετά την 57^η Διεθνή Ημέρα Εγγραματοσύνης – 8^η Σεπτεμβρίου, τίθεται εκ νέου επί τάπητος η ερώτηση ποιος ποιον κυριεύει – ο άνθρωπος τις λέξεις ή οι λέξεις τον άνθρωπο. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, 780 εκατομμύρια άτομα περίπου ή ο ένας στους πέντε στον κόσμο, δεν έχει και ελάχιστη γλωσσική μόρφωση, 75 εκατομμύρια παιδιά δεν πάνε σχολείο και πολλά περισσότερα δεν παρακολουθούν τακτικά τα μαθήματα ή εκπίπτουν από το εκπαιδευτικό σύστημα. Για την κρίση στην εκπαίδευση, που εμβαθύνει, υπενθύμισε και η τελευταία έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής Εκπαίδευσης της UNICEF, υπό τον τίτλο «Κατά πόσο τα παιδιά και οι νέοι αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους;».

Σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, στη Βουλγαρία το 48% των νέων ηλικίας από 15 έως 24 ετών δεν έχουν βασικές δεξιότητες, απαραίτητες για τη μέση εκπαίδευση. Σύμφωνα με την Eurostat για το 2021, το 14% των νέων στη χώρα μας είναι εκτός των συστημάτων απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Και έρευνα του Υπουργείου Παιδείας για το ίδιο χρόνο συμπληρώνει ότι 120 000 παιδιά σε σχολική ηλικία βρίσκονται σε κίνδυνο από εγκατάλειψη του εκπαιδευτικού συστήματος.

• UNICEF - σοβαρή έλλειψη βασικών εργασιακών δεξιοτήτων και ψηφιακών γνώσεων

Η γενιά καθηγητών στη χώρα μας, που γερνά, όλο και πιο δύσκολα φτάνει στα παιδιά της ψηφιακής εποχής και οι θεωρητικές γνώσεις στην τάξη είναι ακόμη μακριά από τις απαραίτητες δεξιότητες για την πραγματική ζωή τον 21^ο αιώνα. Και παρά την καθημερινή χρήση ψηφιακών ΜΜΕ και περιχεόμενων, η γενική διανοητική εικόνα για τις τελευταίες δεκαετίες στη Βουλγαρία εξακολουθεί να φαίνεται απαισιόδοξη. Μήπως υπάρχει σχέση η πολιτική με τη δεξιότητά μας να εκφραζόμαστε σωστά και πρόβλημα της γενιάς είναι η αγραμματοσύνη – ρώτησαν οι συνάδελφοί μας από το Ράδιο Βίντιν την εμπειρογνώμονα βουλγαρικής γλώσσας διδάκτορα Παβλίνα Βαρμπάνοβα, ιδρυτή της πλατφόρμας «Πώς γράφεται», που υπάρχει από 10 χρόνια.

«Θεωρώ ότι σήμερα το επίπεδο της εγγραματοσύνης μας έγινε πιο ορατό, χάρη στο Διαδίκτυο και στη δυνατότητα ο καθένας να δημοσιεύει στον ελεύθερο χρόνο του δικό του περιεχόμενο. Βεβαίως, μπορεί να είναι βίντεο, αλλά συχνά δημοσιεύουμε και γραπτό περιεχόμενο και ακριβώς εκεί γίνεται σαφές τι είναι ο βαθμός της μόρφωσής μας, κατά πόσο έχουμε αποκτήσει τον κωδικό της γραπτής επικοινωνίας». Κάθε περίοδος της ανθρώπινης ιστορίας αφήνει αποτύπωμα στη γλώσσα και τη γραφή μας. Γι’ αυτό η διδάκτωρ Βαρμπάνοβα είναι κατηγορηματική ότι το σύγχρονο λεξιλόγιο αλλάζει πολύ γρήγορα και επηρεάζεται από ταπολιτικά γεγονότα στη χώρα μας και στο εξωτερικό. Το κακό είναι ότι σταδιακά επιδεινώνεται η πολιτική κουλτούρα των πολιτικών, που αναπόφευκτα επηρεάζει και την κοινωνία.

«Εγώ, ως ειδικός, θα έλεγα, ότι οι βουλγαρικοί κανόνες ορθογραφίας και στίξης είναι αρκετά δύσκολοι. Εννοώ όλους τους κανόνες, τις εξαιρέσεις και τα μυστικά που κατέχουν μόνο οι ειδικοί – συντάκτες, διορθωτές, ελπίζω και δημοσιογράφοι. Θα ήθελα οι άνθρωποι που δεν ασχολούνται επαγγελματικά με τον λόγο, να έχουν σχετικά υψηλή ή τουλάχιστον ικανοποιητική κουλτούρα, να δώσουν προσοχή στο να εξαλείψουν τα σημαντικά ορθογραφικά λάθη, που κάνουν.»

Δεν υπάρχει τίποτα κακό στις εκφράσεις του αργκό και τις ξένες λέξεις στο λεξλόγιο των νέων Βουλγάρων, λέει η διδάκτωρ Παβλίνα Βαρμπάνοβα. Είναι αναπόφευκτες όταν ζούμε σε έναν ελεύθερο και ανοιχτό κόσμο.

«Σαν να έχουμε θέσει στη βάση της εκπαίδευσης κάποιες θεωρητικές απόψεις που δεν έχουν πολύ κοινό με τις σύγχρονες γλωσσικές ανάγκες. Στην εκπαίδευση βουλγαρικής γλώσσας σαν να μην κατευθύνονται οι προσπάθειες στο βασικό που πρέπει να μπορεί ένας άνθρωπος αφού τελειώσει τη μέση εκπαίδευσή του – να εκφράζεται ικανοποιητικά στη μητρική του γλώσσα, να εκφράζεται κατάλληλα για τις διαφορετικές καταστάσεις, στις οποίες μπορεί να βρεθεί.»

Και η γλώσσα είναι μέρος της πολιτιστικής και της εθνικής ταυτότητάς όλων μας. Η βάση, στην οποία χτίζονται όλα τα υπόλοιπα. «Η προσπάθεια για μια πιο υψηλή γλωσσική κουλτούρα είναι μέρος του αυτοσεβασμού μιας σύγχρονης προσωπικότητας», συμπληρώνει η διδάκτωρ Βαρμπάνοβα. Και μια πραγματική, ελεύθερη Κοινωνία των Πολιτών χτίζεται μόνο από ελεύθερες προσωπικότητες, που σέβονται τον εαυτό τους.

Επιμέλεια: Βέσελα Κράστεβα

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφία: unicef.bg,  ЕPА/BGNES, αρχείο