Το 2022 ήταν πολύπλοκο έτος για τα Δυτικά Βαλκάνια. Το ζήτημα-κλειδί, που έπρεπε να βρει τη λύση του, αφορούσε τις σχέσεις μεταξύ της Βουλγαρίας και της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας και το βέτο που η χώρα μας άσκησε σχετικά με την ευρωπαϊκή προοπτική της γειτονικής χώρας, με το οποίο παρεμπόδισε την ευρωπαϊκή πορεία και άλλου βαλκανικού κράτους – της Αλβανίας. Πώς εξελίχθηκε η κατάσταση το απερχόμενο έτος και ποιες ήταν οι ισχυρές και οι ασθενείς πλευρές της βουλγαρικής πολιτικής στην περιοχή, σχολιάζει ο δημοσιογράφος Νικολάι Κράστεφ, μακροχρόνιος αναλυτής των εξελίξεων στα Βαλκάνια και πρώην ανταποκριτής της ΒΕΡ στο Βελιγράδι και τη Μόσχα. 

«Αυτό ήταν ζήτημα-κλειδί, που πέρασε από πολλά εμπόδια, πολλές προσπάθειες, που σχετίζονταν με την επιθυμία τόσο της διεθνούς κοινότητας, συμμετεχόντων της περιοχής, όσο από τη Βουλγαρία και το κυβερνών κόμμα εκείνη τη στιγμή να βρεθεί λύση για την έναρξη των διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ. Ως αποτέλεσμα ήρθε η πρόταση της Γαλλικής Προεδρίας της ΕΕ, που έδωσε εύθραυστες ελπίδες στη Βουλγαρία, ότι η χώρα μας δεν έχει ξεχαστεί από τους δυτικούς εταίρους της, αλλά ως αποτέλεσμα προέκυψε μεγάλη δόση έντασης στη Βόρεια Μακεδονία – θυμάστε τις διαδηλώσεις στα Σκόπια αυτή τη στιγμή. Όλα που συνέβαιναν από το 2020 σχετικά με τη Βόρεια Μακεδονία, τελείωσαν στα μέσα του 2022 με μία καλή πρόταση της Γαλλικής Προεδρίας και καλή βάση για την εύρεση λύσης των συσσωρευμένων προβλημάτων μεταξύ της Σόφιας και των Σκοπίων.»

Είναι λειτουργούσα για τα Σκόπια αυτή η πρόταση, με τη σειρά της η Βουλγαρία κατόρθωσε να εξηγήσει στην Ευρώπη πού είναι οι ρίζες του προβλήματος με τη Βόρεια Μακεδονία και ότι η θέση της δεν είναι πείσμα;

«Είναι καλό, ότι χρησιμοποιούμε τη λέξη «πείσμα», το κακό είναι ότι οι δυτικοί μας εταίροι μόνο αυτό είδαν και κατάλαβαν. Η Βουλγαρία έπρεπε στρατηγικά να εκδηλώσει λίγο πιο μεγάλη υπομονή. Η Βόρεια Μακεδονία βγαίνει από ένα κράτος, όπου πάντα υπήρχαν αντιβουλγαρικές διαθέσεις, αλλά υπήρχε δυνατότητα κατά τη διακυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ, της Σοσιαλδημοκρατικής Ένωσης στη ΔΒΜ τα πράγματα σαν να αλλάξουν. Η Βουλγαρία με την αντίστασή της, τη σκληροκεφαλιά της, άνοιξε τον δρόμο για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στη περιφερειακή μορφή OpenBalkan /Αλβανία, Σερβία και Βόρεια Μακεδονία/ και δημιούργησε τη δυνατότητα στη ΔΒΜ να μιλούν καλά για τη Σερβία και κακά για τη Βουλγαρία, δυστυχώς.»

Υπάρχει ρεαλισμός στο βουλγαρικό αίτημα για τροποποιήσεις στο Σύνταγμα της ΔΒΜ και συμπερίληψη των Βουλγάρων εκεί ως λαού – συστατικού στοιχείου του κράτους;

«Δε βλέπω μεγάλο νόημα στην πράξη αυτή και την επιθυμία της Βουλγαρίας αυτό οπωσδήποτε να συμβεί. Με τη συγκεκριμένη επιθυμία αυτή η Βουλγαρία κάνει όλα τα δυνατά να εδραιώσει τον μακεδονισμό και να τον καταστήσει βασικό παράγοντα στις σχέσεις μεταξύ της Σόφιας και των Σκοπίων. Γι’ αυτό λέω ότι αυτό είναι σοβαρό στρατηγικό λάθος και έπρεπε να αναζητηθεί άλλη προσέγγιση για το θέμα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέλυε πολύ σοβαρά τις εξελίξεις στα Βαλκάνια, ήμασταν μάρτυρες της ενίσχυσης της έντασης μεταξύ του Κοσσόβου και της Σερβίας. «Για πολλοστή φορά το 2022 γίναμε τρεις φορές μάρτυρες κατάστασης, στην οποία λόγω των πινακίδων κυκλοφορίας των οχημάτων τοποθετήθηκαν οδοφράγματα» - υπενθύμισε στην ανάλυσή του για το Ράδιο Βουλγαρία ο Νικολάι Κράστεφ:

«Είναι απίστευτο ότι η Βουλγαρία δεν έχει ειδικό της απεσταλμένο για τα Δυτικά Βαλκάνια – μπορούσε η χώρα μας, μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, να συμμετέχει στη διαδικασία αυτή για μείωση της έντασης μεταξύ του Κοσσόβου και της Σερβίας, για ενίσχυση της σταθερότητας. Σήμερα η Βουλγαρία, δυστυχώς, μόνο παρατηρεί τι συμβαίνει στην περιοχή μας, αντί να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων.»

Σύμφωνα με τα λόγια του Νικολάι Κράστεφ, η Βουλγαρία σπατάλησε την κληρονομιά της επιτυχημένης Προεδρίας της του Συμβουλίου της ΕΕ στις αρχές του 2018, όταν είχε αναλάβει τον ρόλο κινητήριας δύναμης των ενταξιακών διαδικασιών στα Δυτικά Βαλκάνια.

Προσπάθεια για επιστροφή του ηγετικού ρόλου είναι οι διαπραγματεύσεις, που βουλγαρική κοινοβουλευτική αντιπροσωπεία διεξήγαγε στην Τουρκία, η χώρα μας να είναι διαμεσολαβητής στις συνομιλίες μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας για το θέμα των μεταναστών;

«Θεωρώ ότι η ευρωπαϊκή διπλωματία μπορεί και μόνη της να συνομιλεί με τους τούρκους εταίρους της, Ναι, η Βολυγαρία κατέχει στρατηγική θέση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη –στα σύνορα με την Τουρκία, στα σύνορα μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η Βουλγαρία μπορεί και πρέπει να διευκολύνει τη συνεργασία, να προσφέρει καλή δυνατότητα να διεξάγονται συνομιλίες, γιατί είναι καλύτερα αυτό να συμβαίνει στα Βαλκάνια, απ’ ό, τι στις Βρυξέλλες. Είναι καλά ότι η Βουλγαρία είναι δραστήρια αυτή τη στιγμή. Μάθαμε από τη συνάντηση του Προέδρου της Βουλής Βεζντί Ρασίντοφ με τους τούρκους εταίρους του ότι ο Βούλγαρος Πρόεδρος θα είναι στις Βρυξέλλες στις 8 και 9 Ιανουαρίου, όπου θα ενημερώσει τους ευρωπαίους εταίρους για την πρωτοβουλία αυτή.»

Κατά πόσο η αστάθεια στην εσωτερική πολιτική επηρεάζει την εικόνα της Βουλγαρίας στα Βαλκάνια;

«Δυστυχώς, την επηρεάζει, όλοι οι γείτονές μας παρατηρούν αυτά που συμβαίνουν στη Βουλγαρία εδώ και δύο χρόνια. Οι πολιτικοί πρέπει να έχουν ευαισθησία πάνω στο θέμα και έπρεπε να βρεθεί κάποιος πόρος εμπιστοσύνης μεταξύ τους, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα – είτε μέχρι τις δημοτικές εκλογές του 2023, είτε μέχρι τις ευρωπαϊκές του 2024.

Ελπίζω ειλικρινά το 2023 να είναι καλό έτος για όλους τόσο στα Βαλκάνια, όσο στη Βουλγαρία, αλλά για την περιοχή είμαι λίγο πιο απαισιόδοξος. Η κατάσταση στο Κόσσοβο θα αναζητά το ρεβάνς της, οι πολιτικοί στη Σερβία θα θέλουν να φτάσουν ως το τέλος – αυτό δε θα αρέσει σε κανέναν. Στο Μαυροβούνιο υπάρχει πολιτική αστάθεια αυτή τη στιγμή, ένας κύκλος φιλορωσικών κομμάτων ετοιμάζεται να αναλάβει την εξουσία, εάν δεν διενεργηθούν πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές. Πολύ απρόβλεπτη είναι η πολιτική κατάσταση στα Βαλκάνια και γι’ αυτό η Βουλγαρία, που είναι σημαντικός εταίρος της ΕΕ, έπρεπε να είναι τουλάχιστον ένα νησί σταθερότητας αυτή τη στιγμή και μαζί με τη Ρουμανία και την Ελλάδα να είναι παράγοντας, που δίνει προβλεψιμότητα στα Δυτικά Βαλκάνια.»

Φωτογραφίες: Facebook / Nikolay Krastev, epa/bgnes

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα