Την δεκαετία του ’60 του 19^ου αιώνα στην Δυτική Ευρώπη εμφανίστηκαν οι επονομαζόμενες «ανοιχτές ταχυδρομικές κάρτες» που ήταν κάρτες δίχως φάκελο. Στο οπισθόφυλλο από την μία μεριά έγραφε την διεύθυνση του αποστολέα και του παραλήπτη ενώ από την άλλη κείμενο με χαιρετισμούς και ευχές. Παρ’ ότι όλοι μπορούσαν να διαβάσουν τι έγραφε ο αποστολέας οι κάρτες αυτές έγιναν γρήγορα πολύ δημοφιλείς και η Βουλγαρία ήταν ένα από τα πρώτα κράτη στην Ευρώπη που επέτρεψαν την παραγωγή τέτοιων καρτών και την αποστολή τους. Οι κάρτες αυτού του τύπου εμφανίστηκαν στην Βουλγαρία το 1879, μετά την Απελευθέρωση.

Τώρα σας παρουσιάζουμε ένα βιβλίο με θαυμάσια δείγματα τέτοιων καρτών με πασχαλινά και ανοιξιάτικα μηνύματα.Πρόκειται για μια πολυτελή έκδοση με τον τίτλο «Πασχαλινές και ανοιξιάτικες κάρτες από το Τρίτο Βουλγάρικο Βασίλειο (1878-1946)».

«Τέτοιες κάρτες υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές αλλά δεν υπάρχει κρατική συλλογή, λέει για το Ράδιο Βουλγαρία ο συγγραφέας του βιβλίου, διδάκτωρ Πέταρ Βελίτσκοφ, ιστορικός λογοτεχνίας, δημοσιογράφος και ποιητής. Πολλοί από τους παραλήπτες διάβαζαν και μετά πετούσαν τις κάρτες αυτές άλλοι όμως τις κρατούσαν σαν ενθύμιο και έτσι τις βρίσκουμε ακόμα».

Η πρώτη βουλγάρικη πασχαλινή κάρτα που διαθέτει ο Βελίτσκοφ στην συλλογή του είναι από το 1898. Πρόκειται για έγχρωμη λιθογραφία με μια σειρά σκηνές από την Ανάσταση. Το κείμενο στην πρόσοψη λέει «Χριστός Ανέστη». Έχει εκδοθεί από το τυπογραφείο των αδερφών Λεσιτσέβι στο Σάμοκοφ. Στο βιβλίο του υπάρχουν επίσης πρότυπα από την Δυτική Ευρώπη, κυρίως από την Γερμανία η οποία κρατάει τα πρωτεία όσον αφορά το μέγεθος της παραγωγής, την ποιότητα και την διανομή. Γϋρω στο 1910 οι Βούλγαροι βιβλιοπώλες άρχισαν να παραγγέλνουν ειδικές εκδόσεις για την Βουλγαρία με επιγραφές στα βουλγάρικα. Οι κάρτες συνήθως ήταν έγχρωμες, με κυματιστό πλαίσιο (ανάγλυφο) και είχαν χαρακτηριστικά θέματα όπως τα παιδάκια, οι πασχαλινοί λαγοί, τα κόκκινα αυγά, τα κοτοπουλάκια και οι κοτούλες, τα αρνάκια και τα μπουκέτα με λουλούδια. Τα θρησκευτικά θέματα με τον Χριστό και την Ανάσταση δεν ήταν πολύ διαδεδομένα.

Τις δεκαετίες του ’20 και του ’30 του 20ού αιώνα στην Βουλγαρία άρχισαν να εκδίδονται περιοδικά και βιβλία εικονογραφημένα από διάσημους Βούλγαρους ζωγράφους όπως ο Βαντίμ Λαζάρκεβιτς, ο Ηλία Μπέσκοφ, ο Γκεόργκι Ατανάσοφ κ.ά. Το ενδιαφέρον για τις εικονογραφήσεις για παιδιά δημιούργησε και ένα κύμα από αυθεντικές βουλγάρικες πασχαλινές και ανοιξιάτικες κάρτες.

«Άρχισα να συλλέγω αυτές τις βουλγάρικες κάρτες λόγω της ιστορικής τους αξίας, λέει ο Βελίτσκοφ. Σ’ αυτές ανακαλύπτουμε στοιχεία από την λαογραφία. Τα πρόσωπα είναι χαρακτηριστικά όπως και τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν οι ζωγράφοι. Οι βουλγάρικες κάρτες έγιναν ανάρπαστες και παραμέρισαν τις ευρωπαϊκές. Κάποιες από τις κάρτες του Γκεόργκι Ατανάσοφ έχουν χρυσοτυπίες και παρουσιάζουν βουλγάρικα έθιμα».

Την περίοδο του σοσιαλιστικού καθεστώτος (1944-1989) η θρησκεία ήταν στο στόχαστρο και γιορτές όπως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα δεν ήταν από τα επιθυμητά θέματα.

Τότε οι ζωγράφοι άρχισαν να φτιάχνουν τέτοιες κάρτες στο χέρι, σε 50-100 αντίγραφα, οι οποίες πουλιόντουσαν στην μαύρη αγορά ή δωρίζονταν σε πολύ κοντινούς ανθρώπους. Πολλές από αυτές τις κάρτες μπορούν να βρεθούν πλέον στις αντικερί και όταν τις παίρνουμε στα χέρια μας μεταφερόμαστε σε μια άλλη εποχή. 

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: Εκδοτικός οίκος Ανατολή - Δύση