Στις 20 Δεκεμβρίου τιμάμε την μνήμη του Αγίου Ιγνατίου Θεοφόρου, μαθητή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Επίσκοπου Αντιοχείας, που μαρτύρησε για την Χριστιανική πίστη την εποχή του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού, το 108 μ.Χ.

Ο Ιγνάτιος όταν ήταν παιδί είχε την τύχη να τον αγκαλιάσει ο Ιησούς όταν είπε την εμβληματική φράση ότι «αν οι άνθρωποι δεν είναι αγνοί σαν τα παιδιά δεν μπορούν να μπουν στην Βασιλεία του Θεού». Αυτό το μαθαίνουμε από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου. Τα παιδιά εμπιστεύονται τους γονείς τους, τους αγαπούν και χαίρονται όταν τους βλέπουν. Ο Άγιος Ιγνάτιος αποκαλείται θεοφόρος γιατί ο ίδιος έλεγε ότι φέρει τον Θεό μέσα στην καρδιά του. Τα λείψανά του φυλάσσονται στον ναό του «Άγιου Κλήμη» στην Ρώμη.

«Στην βουλγάρικη παράδοση το πιο σημαντικό αυτήν την ημέρα είναι ποιός θα είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα περάσει το κατώφλι,λέει η Μαρία Μπογιάνοβα από το Εθνικό Εθνογραφικό Μουσείο. Σε σχέση με την θρησκευτική γιορτή ο καλύτερος επισκέπτης είναι παιδί. Ο οικοδεσπότης μπορεί να καλέσει κάποιον τον οποίο θεωρεί καλότυχο, ευκατάστατο και γουρλή. Οι άνθρωποι πρέπει να προσέχουν πολύ ποιός έρχεται αυτήν την ημέρα στο σπίτι τους γιατί από αυτό εξαρτάται η χρονιά να είναι καλή και εύφορη. Ο επισκέπτης δεν μπορεί να μπει με άδεια χέρια. Πρέπει να φέρει δώρο και στην παραδοσιακή κοινωνία αυτό μπορούσε να είναι ακόμα και προσάναμα για το τζάκι. Η πιο συνηθισμένη ευχή ήταν ο επισκέπτης όσο ανακατεύει την φωτιά στο τζάκι να πει «όσες σπίθες πετάγονται τόσα να είναι και τα κοτόπουλα, τα αρνιά και τα μοσχάρια». Επίσης φυτεύονται συμβολικά σπόροι για να είναι καλές οι σοδειές. Ο πρώτος επισκέπτης στο σπίτι μπορεί να είναι και ζώο και η εμφάνισή του επίσης φέρνει μαντάτα για το μέλλον. Συχνά ο νοικοκύρης έβαζε μέσα βόδι το οποίο είναι ζώο πράο και χρήσιμο, βοηθούσε στο όργωμα και εξασφάλιζε τον επιούσιο της οικογένειας. Τους ανεπιθύμητους επισκέπτες τους έδιωχναν γι’ αυτό ο καθένας πρόσεχε σε ποιό σπίτι θα πάει αυτήν την μέρα ακάλεστος και κοιτούσε να πάει εκεί όπου θα ήταν καλοδεχούμενος».

Η γιορτή αυτή είναι μέρος της νηστείας των Χριστουγέννων που ξεκινά στις 15 Νοεμβρίου και τελειώνει στις 24 Δεκεμβρίου. Αυτήν την περίοδο τρώγονται κυρίως σιτηρά και όσπρια – φακές, φασόλια, ρεβύθια. Είναι η εποχή της κολοκύθας και της γλυκιάς πίτας με κολοκύθα και της κολοκύθας με μέλι στο φούρνο. Έπιναν ένα σιρόπι με μείγμα από αποξηραμένα φρούτα.

«Η Ημέρα του Αγίου Ιγνατίου είναι μια από τις 3 χειμερινές γιορτές που το δείπνο ήταν ειδικό, λέει η κυρία Μπογιάνοβα. Οι άλλες δυο γιορτές είναι Ανήμερα των Χριστουγέννων και τα Φώτα που στην Βουλγαρία ονομάζονται Ημέρα του ποταμού Ιορδάνη. Κατά την διάρκεια αυτών των τριών δείπνων το τραπέζι θυμιατίζεται. Το θυμίαμα το έβαζαν πάνω στην μεταλλική κορυφή του αρωτριού μαζί με κάρβουνα από το τζάκι και κερί. Περνούσαν από όλα τα δωμάτια του σπιτιού και θυμιάτιζαν από τρεις φορές παρακαλώντας τον Θεό για μια καλή νέα αρχή. Το ψωμί αυτής της μέρας όπως όλα τα παραδοσιακά ψωμιά έχει πάνω ζυμωμένα διακοσμητικά σύμβολα προστασίας και γονιμότητας – σταυρούς και στάχια. Το προζύμι θεωρείται ζωντανό και δεν το χρησιμοποιούν αυτήν την ημέρα γιατί νηστεύουν. Το ψωμί αυτό έχει στρογγυλό σχήμα γιατί συμβολίζει τον ήλιο. Δυστυχώς στα σημερινά σπίτια ακόμα κι αν έχει τζάκι δεν είναι εκείνο το παραδοσιακό τζάκι που αποτελεί το κέντρο του σπιτιού, εκεί όπου ετοιμάζεται το φαγητό και πρόσεχαν η φωτιά να μην σβήσει γιατί δεν είχαν άλλη θέρμανση. Σήμερα η θαλπωρή έχει άλλη διάσταση και πολλοί άνθρωποι την στερούνται. Γι’ αυτό είναι καλό να είμαστε φιλάνθρωποι».

Την Ημέρα του Αγίου Ιγνατίου φτιάχνονται τα κουλούρια για τους καλαντιστές που βγαίνουν στους δρόμους Ανήμερα των Χριστουγέννων και από αυτήν την ημέρα αυτές οι αντρικές ομάδες άρχιζαν να ετοιμάζονται. Μαζεύονταν στο σπίτι του αρχηγού τους που λέγεται «στάνενικ» (από το «σταν» που σημαίνει στρατόπεδο). Αποκαλούσαν επίσης τους στάνεντσι «σταρ σταρέγιο» που σημαίνει γέροντας (γερουσιαστής) γιατί ήταν οι πιο ηλικιωμένοι της παρέας. Ο στάνενικ ήταν ιδιοκτήτης πολλών γαιών και ήταν αρχηγός μεγάλης ομάδας από λεβέντες. Εκτός αυτού έπρεπε να γνωρίζει άριστα τα έθιμα και τα τραγούδια για την κάθε περίσταση, τα οποία ήταν πολλά.

Στο σπίτι του στάνενικ οι καλαντιστές άρχιζαν να κάνουν πρόβες στα τραγούδια και τις ευχές αλλά και στον ειδικό χορό τους για την περίσταση, τον μπουενέκ (από το μπούινο που σημαίνει ζωηρό). Χορεύεται σε ευθεία γραμμή και όχι σε κύκλο, με μικρά βήματα και χτυπήματα των ποδιών.

Οι άντρες έφτιαχναν μόνοι τους τα ραβδιά τους τα οποία αποθηκεύονταν στο σπίτι του αρχηγού και χρησιμοποιούνταν μόνο για τα κάλαντα. Η ομάδα αποτελούνταν από μονό αριθμό συμμετεχόντων και όλοι οι ρόλοι ήταν αυστηρά καθορισμένοι, ιεραρχημένοι ηλικιακά. Αυτοί που τραγουδούσαν τα κάλαντα για πρώτη φορά στέκονταν στο πίσω μέρος της ομάδας. Τα αγόρια θεωρούνταν άντρες αφού είχαν βγει για πρώτη φορά για κάλαντα ενώ όταν παντρεύονταν σταματούσαν να βγαίνουν με την ομάδα με μόνη εξαίρεση τον στάνενικ, που έπρεπε να είναι παντρεμένος αλλά και να έχει τουλάχιστον ένα παιδί.

Την ημέρα αυτή θεωρείται ότι αρχίζουν οι πόνοι της Θεοτόκου πριν την γέννα του Χριστού και οι 5 μέρες μέχρι τα Χριστούγεννα ονομάζονται «Ματσενίτσι» (βασανιστικές). Οι πιστοί περιμένουν να σημειώσουν την γέννηση του Σωτήρα κι ας ξέρουν ότι ήδη έχει αναστηθεί. 

Κείμενο: Γκεργκάνα Μάντσεβα

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα