Οι σύγχρονοι Βούλγαροι προσπαθούν να τηρούν κάποια από τα έθιμα των προγόνων τους κι ας έχουν άλλαξει οι εποχές και αυτό να μην είναι πια τόδο εύκολο. Στις 31 Δεκεμβρίου το βράδυ παραδοσιακά τηρείται το έθιμο του τρίτου θυμιατισμένου δείπνου. Το πρώτο είναι στις 20 Δεκεμβρίου, την Ημέρα του Αγίου Ιγνατίου, το δεύτερο είναι Ανήμερα των Χριστουγέννων στις 24 Δεκεμβρίου.

Το τραπέζι ανήμερα της Πρωτοχρονιάς είναι πλουσιοπάροχο, με κρέας, συνήθως χοιρινό, κρασί, φρούτα και ξηρούς καρπούς αλλά στο επίκεντρο βρίσκεται η τυρόπιτα με τα γούρια και το ψωμί με το νόμισμα για να φέρουν τύχη για όλο τον χρόνο. Παραδοσιακά βουλγάρικα φαγητά είναι το ξυνό λάχανο και τα φασόλια, ειδικά αυτά στον φούρνο. Οι άνθρωποι μαζεύονται γύρω από το τραπέζι από το βράδυ της Παραμονής, μαζεύονται και το επόμενο πρωί, τρώνε μαζί το μεσημέρι και το βράδυ της Πρωτοχρονιάς. Μπορούν να μείνουν στο σπίτι τους οικογενειακά ή να δέχονται επισκέψεις. Μπορούν επίσης να πάνε επίσκεψη. Το σημαντικό είναι όλοι να ανταλλάσσουν ευχές για ευτυχία και επιτυχία.  

Τα σπίτια είναι καθαρισμένα και ταχτοποιημένα. Μικροί και μεγάλοι φοράνε τα πιο καινούρια τους ρούχα. Ξεκινάνε τον νέο κύκλο, το νέο στάδιο της ζωής τους με νέα διάθεση. Όλοι ελπίζουν ο νέος χρόνος να φέρει ευφορία και ευημερία.

Από τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς στους δρόμους γυρίζουν οι σουρβακάροι που παλιά ήταν πιο μεγάλα αγόρια και άντρες ενώ τώρα πια το έθιμο το τηρούν συνήθως τα παιδιά που από το πρωί λένε ένα στιχάκι χτυπώντας στην πλάτη τους οικείους τους με μια στολισμένη βέργα από κρανιά για να είναι γεροί και δυνατοί όλο τον χρόνο. Η βέργα αυτή λέγεται σουρβάτσκα. 

• Σούρβα, καλή χρονιά!

Στην βουλγάρικη παράδοση οι μέρες αυτές είναι σκοτεινές και τρομακτικές. Οι νύχτες διαρκούν πολύ, το φως κρατά λίγο. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι από την γέννηση του Χριστού, στις 25 Δεκεμβρίου, ως τα Θεοφάνεια, στις 6 Ιανουαρίου, μεσολαβούν 12 μέρες τις οποίες ονομάζουν βρώμικες. Σ’ αυτό το διάτημα στην γη περιφέρονται κακοπροέραιτα πνεύματα που κάνουν ζημιές. Γι’ αυτό στους δρόμους αρχίζουν να βγαίνουν οι κούκεροι ντυμένοι με δέρματα, ζωσμένοι με κουδούνια και με τρομακτικές ζωόμορφες μάσκες στο πρόσωπο. Κάνουν θόρυβο και διώχνουν τους καλικάντζαρους. Οι κούκεροι είναι χωρισμένοι από τους εθνογράφους σε χειμερινούς και ανοιξιάτικους μιας και τα παιχνίδια των μασκοφόρων συνεχίζονται μέχρι τις Απόκριες όταν ξεκινάει η νηστεία του Πάσχα.

«Σήμερα με τις αλλαγές στο ημερόλογιο οι κούκεροι ξεκινούν να γυρίζουν στους δρόμους γύρω στις 13 ιανουαρίου, λέει η εθνογράφος, Μαρία Μπογιάνοβα, από το Εθνογραφικό Μουσείο στην Σόφια. Παλιότερα ξεκινούσαν την Πρωτοχρονιά. Άλλοι κούκεροι είναι χαρακτηριστικοί για την Ανατολική Βουλγαρία άλλοι για την Δυτική και έχουν διάφορα ονόματα που δείχνουν την πολιτιστική επιρροή των κατοίκων της περιοχής μεταξύ τους, όπως είναι οι μπαμπόγεροι που έρχετα από το μπάμπα – γιαγιά στα βουλγάρικα και γέρος – παππούς στα ελληνικά. Τα έθιμα που έχουν στην ονομασία τους την λέξη τζαμάλα έχουν σχέση με τις καμήλες που περνούσαν από τα Βαλκάνια στον εμπορικό δρόμο του μεταξιού. Όλα τα έθιμα στην ευρύτερη περιοχή φέρουν στοιχεία από την Οθωμανική κυριαρχία και τους εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες».  

Την νύχτα πριν την Πρωτοχρονιά οι άνθρωποι προσπαθούσαν να μαντέψουν τι μέλλει να τους συμβεί.  Τα γούρια στην τυρόπιτα ήταν μπουμπούκια κρανιάς που είχαν διαφορετικά σχήματα και αποφασίζονταν τι θα σημαίνει το καθένα γι’ αυτόν που θα του τύχουν. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν ακόμα να κάνουν εικασίες με τα τσόφλια και την ψύχα από τα καρύδια, με τις φλούδες από τα κρεμμύδια στις οποίες έβαζαν αλάτι. Η χαλασμένη ψύχα προκαλούσε συνδυασμούς με κακουχίες ενώ όπου το αλάτι δεν είχε λιώσει προέβλεπαν ξηρασία. Τα κορίτσια έριχναν την νύχτα της Παραμονής κάποιο κόσμημά τους (δαχτυλίδι, βραχιόλι, καδένα) σε δοχείο με αμίλητο νερό και προσπαθούσαν να μαντέψουν για ποιόν θα παντρευτούν. 

Την μαντεία έκανε το μικρότερο κορίτσι στο σπίτι που δεν καταλάβαινε ακριβώς το νήμα του εθίμου για να είναι πραγματικά τυχαία τα ονόματα και να υπάρχει το στοιχείο της Θείας πρόνοιας. 

Όλοι μας κοιτάμε προς την νέα χρονιά με αισιοδοξία και πίστη και ελπίζουμε το 2025 να φέρει ειρήνη, υγεία και ευημερία σε όλους τους ανθρώπους στον κόσμο!

Κείμενο: Γκεργκάνα Μάντσεβα

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα