Ένας γεωγραφικός χάρτης βοήθησε στη γέννηση της σύγχρονης Βουλγαρίας κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-78. Ο Αυστροούγγρος Φέλιξ Κάνιτς(1829 – 1904) ήταν ο πρώτος Δυτικοευρωπαίος που επισκέφτηκε πάνω από 3200 βουλγαρικά χωριά και πόλεις. Για τον «βαλκανικό ταξιδιώτη», όπως ο διάσημος σλαβιστής και εθνογράφος καθ. Στογιάν Ρομένσκι αποκαλεί τον Κάνιτς, μιλάμε με τον Νικολάι Ντούνεφ, δημιουργό της ιστοσελίδας «Ενεργός Ιστορικός Χάρτης».

«Ο χάρτης του είναι πραγματικά μοναδικός. Είναι ο πρώτος λεπτομερής χάρτης του μέρους των βουλγαρικών εδαφών. Είναι καρπός πολυετούς δουλειάς, λέει ο νεαρός ερευνητής. Άλλοι Δυτικοευρωπαίοι και Ρώσοι ερευνητές έχουν έρθει επίσης στα εδάφη μας, αλλά ό,τι έκαναν έγινε σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και αυτό που είδαν και μελέτησαν ήταν πολύ λιγότερο. Ενώ ο Φέλιξ Κάνιτς αφιέρωσε 18 χρόνια από τη ζωή του στα ταξίδια στη Βουλγαρία. Ο χάρτης είναι τέλειος για την εποχή του. Όχι μόνο διόρθωσε πολλά λάθη από παλιούς χάρτες, αλλά ανακάλυψε και νέα πράγματα, όπως τα ρεύματα των ποταμών. Αποδεικνύει ότι ο μόνος ποταμός που διασχίζει τη Στάρα Πλανινά είναι ο Ίσκαρ. Διορθώνει την κατεύθυνσή του προς τον βορρά, γιατί πολλοί άλλοι χάρτες το απεικονίζουν ανατολικά-βορειοανατολικά. Χωρίζει τη Στάρα Πλανινά σε 3 μέρη - δυτικό, μέσο και ανατολικό. Μετρά πολλά ύψη με ένα βαρόμετρο και το πιο σημαντικό – σημειώνει τα περάσματα των βουνών» λέει ο Ντούνεφ.

Ο χάρτης δείχνει 3200 οικισμούς από τη Βόρεια Βουλγαρία, το Νις, το Πίροτ, κάτω του Στάρα Πλανινά και μέρος της νότιας ακτής της Μαύρης Θάλασσας μέχρι το Νεσέμπαρ. Τα διάφορα στάδια του δέκατου Ρωσοτουρκικού Πολέμου (1877-1878) – η επιτυχής διάβαση του Δούναβη στο Σβιστόβ, ο αποκλεισμός των οθωμανικών φρουρών στη Ντόμπρουτζα, η πολιορκία του Πλέβεν και η χειμερινή διέλευση του ρωσικού στρατού από την Στάρα Πλανινά – σχεδιάστηκαν ακριβώς σύμφωνα με τον χάρτη του Κάνιτς. Μια πραγματική τύχη για το ρωσικό αρχηγείο είναι να λάβουν αυτόν τον χάρτη τις παραμονές του απελευθερωτικού πολέμου για τη Βουλγαρία.

«Τον 19ο αιώνα, η χαρτογραφία αναπτύχθηκε αρκετά, εξηγεί ο Νικολάι Ντούνεφ. Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των χαρτών από την αρχή και το τέλος του 19ου αιώνα. Τέτοιοι χάρτες φτιάχνονταν συνεχώς σε προηγούμενους πολέμους, όπως ο Κριμαϊκός πόλεμος (1853-56) και αυτός του 1828-29, αλλά ήταν κυρίως για το ανατολικό τμήμα της Στάρα Πλανινά. Είναι πολύ σημαντικό από πού να περνούν τα στρατεύματα – τόσο τουρκικά όσο και ρωσικά. Λίγους μήνες πριν ξεκινήσει ο πόλεμος, οι Ρώσοι έμαθαν για τον χάρτη του Φέλιξ Κάνιτς. Η πρώτη του έκδοση χρονολογείται από το 1877 και οι Ρώσοι αγόρασαν αμέσως περίπου 1000 τεμάχια. Είναι ενδιαφέρον ότι ο χάρτης για στρατιωτικούς σκοπούς είναι πιο λεπτομερής. Είναι σε κλίμακα 1:300 000, ενώ ο χάρτης στον τρίτο τόμο του βιβλίου του Κάνιτς είναι 1:420 000. Είναι ένας εξαιρετικά καλός χάρτης για την εποχή του.»

Η πυκνότητα των γεωγραφικών, εθνογραφικών, αρχαιολογικών και πολιτικών πληροφοριών που συγκέντρωσε ο Κάνιτς επιτεύχθηκε μέσω λεπτομερούς έρευνας πεδίου. Του άρεσε να μένει σε διάφορα μέρη, να ρωτάει ανθρώπους από κάθε εθνότητα και τάξη. Χάρη στο χάρισμά του να σχεδιάζει και να είναι καλός εικονογράφος, άφησε πίσω του ένα μεγάλο αρχείο με σκίτσα, χαρακτικά και ακουαρέλες από τα βουλγαρικά εδάφη του 19ου αιώνα, που σήμερα έχουν ανεκτίμητη αξία. Το τρίτομο έργο του «Η Παραδουνάβια Βουλγαρία και τα Βαλκάνια - Ιστορικές, Γεωγραφικές και Εθνογραφικές Ταξιδιωτικές Μελέτες» είναι επίκαιρο και σήμερα με τις πληροφορίες του για το βουλγαρικό παρελθόν.

Ο Φέλιξ Κάνιτςήταν ένας από τους ένθερμους υπερασπιστές της βουλγαρικής υπόθεσης στη Δυτική Ευρώπη μετά την εξέγερση του Απριλίου του 1876. Το 1884 η συνεισφορά του Αυστροούγγρου στον βουλγαρικό λαό και τη νεαρή βουλγαρική επιστήμη εκτιμάται ιδιαίτερα. Εξελέγη επίτιμο μέλος της Βουλγαρικής Λογοτεχνικής Εταιρείας (σήμερα Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών). Το αρχείο και η βιβλιοθήκη του Φέλιξ Κάνιτςκληροδοτήθηκαν στην Ακαδημία. Ίσως ο λόγος αυτής της γενναιοδωρίας δεν είναι μόνο η αγάπη του για τους Βούλγαρους, αλλά και το γεγονός ότι το 1863 στο χωριό Σρέμπαρνα, αφού προσβλήθηκε από ελονοσία, ήταν οι Βούλγαροι χωρικοί που τον έσωσαν από βέβαιο θάνατο.

Σε σχέση με την Εθνική Εορτή της 3ης Μαρτίου, ρωτάμε τον δημιουργό της υπέροχης ιστοσελίδας «Ενεργός Ιστορικός Χάρτης» Νικολάι Ντούνεφ εάν ο απελευθερωτικός πόλεμος θα είχε εξελιχθεί διαφορετικά εάν ο ρωσικός στρατός δεν είχε τον χάρτη του Φέλιξ Κάνιτς;

«Δύσκολη ερώτηση, δεν υπάρχουν «αν» στην ιστορία. Σίγουρα βοήθησε να έχουμε λιγότερα θύματα» λέει ο ερασιτέχνης χαρτογράφος Νικολάι Ντούνεφ.

Δείτε επίσης:

Κείμενο: Ίβο Ιβανόφ

Μετάφραση: Άιλιν Λάζοβα