Το Μπατάκ είναι όνομα που κάθε Βούλγαρος προφέρει με τιμή και πόνο, γιατί η μοίρα της μικρής πόλης στη Ροδόπη είναι σημαδεμένη από ένα από τα πιο αιματηρά γεγονότα στην εθνική μας μνήμη – τη Σφαγή του Μπατάκ. Και δεν υπάρχει συμπατριώτης που να μη νιώσει δυνατά συναισθήματα, όταν επισκεφθεί το Μπατάκ και αισθανθεί το βάρος της ιστορίας του.

Τις πρώτες ημέρες μετά το ξέσπασμα της Εξέγερσης του Απρίλη την άνοιξη του 1876 η πόλη προστατευόταν με επιτυχία, αλλά στις 30 Απριλίου οι οθωμανικές αρχές έστειλαν αποσπάσματα βασιβουζούκων, για να τιμωρήσουν τον πληθυσμό της πόλης. Την 1^η Μαΐου 1876 το Μπατάκ πολιορκήθηκε και άρχισαν οι μαζικές δολοφονίες. Ένα μέρος του πληθυσμού κρύφθηκε στην εκκλησία, αλλά μάταια.

Η Τεοντόρα Πεϊτσίνοβα, διευθύντρια του Ιστορικού Μουσείου στην πόλη διηγείται: 

«Η Εκκλησία της Αγίας Κυριακής έγινε το τελευταίο καταφύγιο των πιο ανυπεράσπιστων, που νόμιζαν ότι οι βασιβουζούκοι δε θα τολμήσουν να μπουν σε χριστιανικό ναό και θα τους αφήσουν ζωντανούς. Έμειναν κλεισμένοι εκεί επί τρεις μέρες χωρίς τροφή, ακόμη χωρίς νερό. Τα παιδιά έκλαιγαν συνεχώς. Όταν το νερό εξαντλήθηκε, οι μητέρες έσκαψαν πηγάδι με την ελπίδα στο βάθος να βρουν νερό. Η άνοιξη όμως ήταν ξηρή και δεν βρήκαν νερό. Και άρχισαν να δίνουν στα παιδιά τους το λάδι από τα καντήλια. Και όταν και το λάδι εξαντλήθηκε, πότιζαν τα στόματά τους με το αίμα όσων πέθαιναν γύρω τους» - δεν κρύβει τα συναισθήματά της η Τεοντόρα Πεϊτσίνοβα.

• Οι Βουλγάρες στον αγώνα για την Απελευθέρωση

• 148 χρόνια μετά την Εξέγερση του Απρίλη θυμόμαστε τους ξένους στο «Ιπτάμενο ιππικό» του Μπενκόβσκι

2000 άτομα περίπου βρήκαν τον θάνατό τους στον ναό. Σήμερα αυτοί οι μάρτυρες της πίστης και της ελευθερίας αγιοποιήθηκαν από τη Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία και κατέχουν άξια θέση ανάμεσα στους αγίους της ορθοδοξίας.

«Στην ίδια την εκκλησία μπορείτε να δείτε τις τρύπες από τις σφαίρες στους τοίχους και το πηγάδι που σκάφθηκε από τις μητέρες με τα χέρια τους. Μπορείτε να δείτε και τα κρανία και τα οστά (που εκτίθενται στο οστεοφυλάκιο – σ. σ.) – λέει η Τεοντόρα Πεϊτσίνοβα. – «Στην ουσία η ιστορία μας γράφθηκε με αίμα και οστά και δεν έχουμε το δικαίωμα να την αλλάζουμε. Πρέπει να την κρατήσουμε ζωντανή και να την παραδώσουμε στα παιδιά μας, έτσι ώστε να παραμείνει στη μνήμη και να μη επαναλαμβάνονται ποτέ όσα συνέβησαν στο Μπατάκ κατά την Εξέγερση του Απρίλη.»

Η μνήμη για αυτές τις ζοφερές σελίδες της βουλγαρικής ιστορίας διατηρείται όχι μόνο στον Ναό της Αγίας Κυριακής, αλλά και στο Ιστορικό Μουσείο του Μπατάκ, καθώς και στην Αλέα των Εθνεγερτών, αφιερωμένη στους ήρωες και τα θύματα. Στην αλέα εκτίθενται αναμνηστικές πλάκες και μνημεία, που παρακολουθούν τη σκληρή μοίρα των θυμάτων και απαθανατίζουν το κατόρθωμά τους. 

«Το Μπατάκ έδωσε πιο πολλά θύματα στην Εξέγερση του Απρίλη του 1876. Από 6-7 χιλιάδες κατοίκους της πόλης έχασαν τη ζωή τους 5 χιλιάδες άτομα περίπου – γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι, νεογέννητα. Στο μουσείο στο Μπατάκ μπορεί να ιδωθεί ο τοίχος με τα ονόματα ενός μέρους των κατοίκων της πόλης που σκοτώθηκαν στην Εξέγερση του Απρίλη.» - λέει η Τεοντόρα Πεϊτσίνοβα.

Τα γεγονότα στο Μπατάκ είχαν ευρύ αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο χάρη στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τζανουάριους Μακγκάχαν, τον βρετανό διπλωμάτη Γιουτζίν Σκάιλερ, συγγραφείς και κοινωνικούς παράγοντες όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ και άλλοι.

• Ο Μακ Γκάχαν και ο βουλγάρικος σκοπός

• Έκθεση «Φωνές υπέρ της ελευθερίας» - Διεθνής αντίδραση στην καταστολή της Εξέγερσης του Απριλίου του 1878

Εφημερίδες στο Λονδίνο και το Παρίσι δημοσίευσαν λεπτομέρειες για τη Σφαγή του Μπατάκ και ο δημοφιλής βρετανός πολιτικός Γουίλιαμ Γκλάντστοουν καταδίκασε τις οθωμανικές αρχές και κάλεσε για άμεση διεθνή αντίδραση:

«Το Μπατάκ είναι πόλη με μεγάλη, βαριά ιστορία, γιατί είναι σύμβολο της δύναμης του βουλγαρικού πνεύματος στο όνομα μιας μεγάλης υπόθεσης – της ελευθερίας. Το Μπατάκ είναι ιερό μέρος για κάθε Βούλγαρο!» - λέει εν κατακλείδι η Τεοντόρα Πεϊτσίνοβα.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: ΒΕΡ-Πλόβντιβ, visitbatak.bg, BGNES, BTA, theguardian.com