Ο Μίλκο Παλαγκούρσκι από το Πανεπιστήμιο του Βελίκο Τάρνοβο «Άγ.Άγ. Κύριλλος και Μεθόδιος», ο Βεσελίν Γιάντσεβ από το Πανεπιστήμιο της Σόφιας «Άγ. Κλήμης Αχρίδας» και ο Πέταρ Στογιάνοβιτς από το Ινστιτούτο Ιστορικών Μελετών της ΒΑΕ, εξέδωσαν κοινό βιβλίο σχετικό με ην Ένωση του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας με την Ανατολική Ρωμυλία το 1885. 

• Στις 6 Σεπτεμβρίου 1885 η Βουλγαρία έγινε ξανά ενιαίο κράτος

Ο τίτλος του βιβλίου είναι «Τρεις ματιές προς την Ένωση» και επικεντρώνεται σε τρεις διαφορετικές οπτικές γωνίες για την συμμετοχή του Πρίγκιπα Αλεξάνταρ Α΄ Μπάτενμπεργκ στα γεγονότα που οδήγησαν στην πρώτη σημαντική και διαρκή ένωση των Βουλγάρων μετά την Απελευθέρωση (1878).

Ο 23χρονος Πρίγκιπας Μπάτενμπεργκ (1879-1886) προτάθηκε για ηγεμόνας της Βουλγαρίας από τον θείο του, τον Αυτοκράτορα της Ρωσίας, Αλέξανδρο Β΄ . Αλλά 7 χρόνια αργότερα ο Μπάτενμπεργκ αποδείχθηκε ανεπιθύμητος για την Ρωσία και ο Αυτοκράτορας ήθελε να τον αναγκάσει να παραιτηθεί από τον θρόνο. Τελικά ο Μπάτενμπεργκ το έκανε στις 9 Αυγούστου 1996 μετά από πραξικόπημα.

«Μετά την παραίτησή του ο Μπάτενμπεργκ σχολίασε ότι η Ρωσία δεν του συγχώρεσε την αυτόνομη πολιτική του, λέει για το Ράδιο Βουλγαρία ο Βεσελίν Γιάντσεβ. Η Ρωσία ήθελε ο Πρίγκιπας της Βουλγαρίας να διευρύνει την ρώσικη επιρροή σε μια επικράτεια στην Βαλκανική Χερσόνησο. Η Ρωσία ήθελε αυτή η επικράτεια να αποτελεί προπύργιύργιό της στην αντίσταση κατά της εισόδου της Αυστρο-Ουγγαρίας στα Βαλκάνια ή σε έναν νέο πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Μπάτενμπεργκ από την άλλη ήθελε να έχει τον έλεγχο του βουλγάρικου στρατού και τον υπόταξε στα βουλγάρικα και όχι στα ρώσικα συμφέροντα. Αυτή ήταν η πιο σοβαρή αντιπαράθεση τότε μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ρωσίας».  

Άλλο βασικό πρόβλημα κατά τον Γιάντσεβ ήταν το θέμα για τον εκσυγχρονισμό της Βουλγαρίας. Κατά την γνώμη του η Ρωσία δεν μπορούσε να προτείνει στην Βουλγαρία πολιτισμένη και μοντέρνα οδό για την ανάπτυξη του κράτους. Η ρώσικη διπλωματία αντιλαμβάνονταν την φιλοδοξία του Μπάτενμπεργκ η Βουλγαρία να έχει μοντέρνα διοίκηση, , επικοινωνίες, παραγωγή και εμπόριο, ως προσπάθεια απομάκρυνσης από τον έλεγχο της Ρωσίας και ως προσανατολισμό προς την Δύση. Οι ρώσοιι διπλωμάτες ανέφεραν στον Αυτοκράτορα ότι γύρω από τον Μπάτενμπεργκ υπάρχουν πράκτορες δυτικής επιρροής. Αλλά κατά τον Γιάντσεβ η αλήθεια ήταν διαφορετική.

«Δεν πρέπει να περιφρονούμε την αποστολή του Μπάτενμπεργκ, λέει εκείνος. Την αποστολή με την οποία ο Πρίγκιπας ήρθε στην Βουλγαρία και την οποία δήλωσε πριν να αναλάβει τον θρόνο. Ο Μπάτενμπεργκ διατύπωσε αυτήν την αποστολή ως δέσμευση να τηρεί το Σύμφωνο του Βερολίνου όσο αυτό είναι δυνατόν. Την ίδια στιμή όμως δήλωσε και ότι ο βασικός του στόχος θα είναι η ένωση όλων των βουλγάρικων εδαφών σε ένα ενιαίο κράτος και κάτω από ένα βασιλικό σκήπτρο. Αυτό δείχνει ότι ο Μπάτενμπεργκ είχε ιδέα ότι ο προορισμός του ως ηγεμόνας ήταν να ενώσει του Βουλγάρους και να μετατρέψει την Βουλγαρία σε ανεξάρτητο βασίλειο. Αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει για μια μέρα ούτε για έναν χρόνο αλλά ο Πρίγκιπας έφτασε με αυτήν την αποστολή και υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία ότι όλον τον καιρό της βασιλείας του με κάποια μορφή υποστήριζε τις πρωτοβουλίες για ένωση μεταξύ του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας και της Ανατολικής Ρωμυλία ενώ ταυτόχρονα έκανε διπλωματικούς ελιγμούς μεταξύ των θέσεων και των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων. Και μπήκε θριαμβευτής στην Ανατολική Ρωμυλία».

Η ιδέα για το  βιβλίο ήταν του Πέταρ Στογιάνοβιτς. Οι τρεις συγγραφείς έραψαν κοινό Πρόλογο στο βιβλίο. Η ματιά του Παλιγκούρσκι είναι για την εθνική ιδέα και τις μάχες για εθνική ένωση. Ο Στογιάνοβιτς έχει ζήσει στην Αυστρία και γνωρίζει πολύ καλά τα επίσημα έγγραφα. Οι αντιλήψεις και οι θέσεις των τριών συγγραφέων δεν συμπίπτουμ εντελώς αλλά εκείνοι είναι πεπεισμένοι ότι ζώντας σε μια πλουραλιστική κοινωνία ο καθένας μπορεί να μοιραστεί την δική του οπτική γωνία  

Κείμενο: Ίβο Ιβανόβ

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα