Shumë përpara se në botën magjike të Hari Potërit të luajnë kuidiç, banorët e një bashkie të vogël kthejnë në copëra të veçanta rregullat e rrepta të futbollit të cilat prej kohe u janë bërë të bezdisshme. Dhe nga kurrizi i gomarëve veshgjatë fillojnë të dëfrejnë me futboll gomari. Është gjë e mjerë se akoma asnjë nuk i ka përfshirë në enciklopeditë me fakte kureshtare – por do të duhej, përderisa Gurkovo është vendi i vetëm në botë , ku Mbreti Futboll është i shtrirë në këmbët e... gomarëve.

Me fjalë të tjera gomari këtu është në piedestal. Përveç se është aristokratike nga oborri të shpërndahen zërat prej baritoni të kafshës, ato duhet të jetojnë mes bimëve aromatike. Të shtrirë në Luginën e Trëndafilit, Gurkovo ka lavdinë dhe me mjeshtërinë e vet të rriten lule aromatike, të cilat kuptohet se zbukurojnë çdo një shtëpi. Por me qenë se kjo është para së gjithësh një histori për gomarët, le të hedhim një vështrim në muzeun e tyre. Tamam kështu, Gurkovo i tërheq turistët kureshtarë me një nga simbolet e qytetit të vet – një personazh me profil kureshtar, veshë si pelengator dhe një shpirt prej filozofi.

“Në muze mund të shikohen si atributet, të cilat janë të lidhura me rritjen dhe me përdorimin e gomarit, ashtu dhe eksponatet origjinale – që nga sendet e punës deri tek sendet e lidhura me jetën, si dhe sende të tjera – tregon rregulluesja e muzeut Katja Stojanova. – Disa prej tyre datojnë akoma nga shekulli i XIX si për shembull samarët, hejbe, përmenda. Po kështu kemi unaza , bucela, veshje popullore prej grash, peshkore. Dhe po, kemi dhe një gomar të balsamuar.”

Muzeu hap dyer gjatë vitit 2014, pasi bashkia fiton një subvencion evropian. Kurse në parahistorinë e tij qëndron një garë me karroca me gomarë, e cila ka lindur në vitin e largët 1971. Atëherë tre të rinj vendas u kanë premtuar kolegeve të veta nga universiteti përjetime të paharrueshme në qytetin e tyre të lindjes. Dhe kanë organizuar një garë me gomarë. Kanë filluar të ëndërrojnë të mund të shkojnë me karroca të tërhequra prej gomarëve deri në Paris, por ëndrra e tyre nuk ka parë dritë të bardhë për shkak të kufijve të mbyllur. Por banuesit e qytetit janë dashuruar pas njërit prej dëfrimeve të veta të sinqerta dhe i kanë dhënë emrin “biorali” (garë biologjike) dhe çdo vjeshtë bashkë me gomarët e shtëpisë janë mbledhur në stadiumin e qytetit. Por nuk dihet se përse me ardhjen e demokracisë gara është ndërkryer – dhe kështu deri në vitin 2005 kur tradita është rivendosur.

“Në garë mund të marrin pjesë absolutisht që të gjithë, të cilët kanë gomar dhe karrocë, nuk ka kufizime në gjini dhe në moshë. Nuk lejohet vetëm doping (speca djegëse dhe miza kali) – tregon akoma Katja Stojanova. – Përpara startit kontrollohen dhëmbët, thundrat dhe veprimtaria e rrahjes së zemrës të gomarëve. Ata marrin pjesë në garat në disiplinat për një karrocë të zbukuruar më mirë, një mbrehje më të shpejt në qerre, një garë pa samar, një tërheqje me karrocë prej gomari për forcë dhe rezistencë. Luhet dhe futboll me gomarë – pjesëmarrësit i hipin gomarit të vet dhe me këmbë mundohen të mund të arrijnë topin dhe të fusin gol në portën e kundërshtarit.”

Mjerisht, sivjet mbledhja vjeshtore e njerëzve dhe të kafshëve nuk është zhvilluar për herë të parë për shkak të një fakti të vetëm – se në ngjashmëri të pronarëve të vet dhe gomarët qenkan në zhdukje e sipër. Nuk e dimë nëse mot do të grumbullohen mjaftë kafshë edhe dhe për një garë të vetme, komenton rregulluesja e muzeut. Vet ajo, pasi ka kaluar gjashtë vjet jashtë shtetit, është kthyer në vendin, i cili i sjellë shumë gëzim, por dhe pak nostalgji. Akoma me shumë brengë të madhe kujtohet për Marusjen e vet nga fëmijëria – me një inat të fortë, shumë të fortë dhe me një mendim të veçantë personal si të gjitha motrat e saj të tjera. Sot Katja Stojanova mendon se, gomari është një kafshë e nënvleftësuar, nganjëherë ajo ha dru për shkak të kokëfortësisë së vet. Por mbase është dashur të kujdesemi më shumë për të, të mos e braktisim dhe të mos ta vrasim. Sepse është duke u zhdukur, shton ajo.

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva

Fotografi: BGNES dhestarazagora.utre.bg