Sipas traditës tërë muaji maj kaloi si “një festë e vërtetë e shkronjave” në shumicën e shkollave bullgare. Në vigjilje të 24 majit – Ditës së Shkrimit Sllav dhe Kulturës Bullgare, nxënësit e vegjël treguan me krenari se sa shumë kanë përparuar në leximin dhe shkrimin gjatë vitit. Që të mbetet një kujtim i paharrueshëm nga festa, shumë drejtorë të shkollave bullgare preferuan të dorëzojnë diplomat e nxënësve në Muzeun e Arsimit në Gabrovo. Tashmë është traditë që gjatë muajit maj atje të ketë grupe nxënësish nga Ruse, Pleveni, Burgasi, Sofja, Xhebeli dhe qytete të tjera.

Këto udhëtime të nxënësve dhe mësuesve deri në Gabrovo gjatë muajit maj ngjajnë shumë me një pelegrinazh të vërtetë deri në një vend të shenjë, ku është burimi i arsimit në vendin tonë. Këtu janë grumbulluar të dhëna dhe eksponate nga zhvillimi shekullor i arsimit tonë në trojet bullgare. Muzeu i Arsimit është krijuar gjatë vitit 1974 dhe tani është një institucion me rëndësi kombëtare pranë Ministrisë së Arsimit. “Në botë ka shumë muze të tillë, kushtuar veprës arsimore, por ata organizojnë vetëm ekspozita të përkohshme dhe tematike. Nuk ka muze tjetër si ai yni” – thotë Rumena Hristova – mbikëqyrëse në Muzeun e Gabrovos.

“Këtu në vitin 1835 me iniciativë të patriotëve Vasill Aprillov dhe Nikollaj Pallauzov u hap shkolla e parë bullgare e re, domethënë shkolla, ku për herë te parë kishte mësime vetëm në gjuhën e folur bullgare. Me këtë rast në Gabrovo u krijua një muze, kushtuar historisë së arsimit popullor. Ai disponon një ekspozitë të përhershme, e cila përfshin periudhën nga shekulli i X deri më sot. Menjëherë pas Çlirimit nga Pushteti Osman në vitin 1878 filloi të flitet për krijimin e një muzeu të tillë. Ai u themelua në vitin 1905 në Sofje me iniciativë të prof. dr. Ivan Shishmanov. Një pjesë e madhe e materialeve të grumbulluara nga ai, tani ruhen në fondin tonë në Gabrovo. Ne disponojmë rreth 175 mijë dokumente, fotografi etj. kushtuar pedagogjikes dhe arsimit. Këtu ruhen botime të vlershme nga biblioteka e Shkollës së Gabrovos që nga viti 1835. Ruhet gjithashtu biblioteka personale e Vasill Aprillovit. Në testamentin e vet ai shënon se librat e tij duhet të mbeten në qytetin e fisit të tij – Gabrovo. Libri më i vjetër i bibliotekës së tij është “Odiseja” e Homerit nga viti 1551. Ky ekzemplar është në dy gjuhë, me tekste paralele në greqisht dhe latinisht. Koleksioni tjetër për të cilin Muzeu krenohet shumë, është koleksioni i pasur prej librash mësimore nga epoka e Rilindjes, të krijuara deri në vitin 1878. Ka diploma origjinale, orendi shkollore, flamuj, vula kancelarie etj.”

Që të ecë me kohën, muzeu mirëmban kontakte me shkollat e bashkësive bullgare në Madrid, Qipro dhe në qytete të tjera në botë. Ka një ekspozitë speciale, kushtuar interesit të bullgarëve ndaj arsimit në epokën e Rilindjes. Ndër eksponatet muzeore në Gabrovo interes më të madh shkakton maketi i një shkolle laike, ku nxënësit janë mësuar sipas metodës së mësimdhënies së ndërsjellë, ku nxënësit më të mëdhenj u japin mësime atyre më të vegjël.

Tregimi i Rumena Hristovës na dërgoi në të kaluarën tonë:

“Nxënësit kanë pasur një respekt të madh ndaj mësuesit dhe ndaj shkollës. Gjatë epokës së Rilindjes, ka pasur kontroll të higjienës së nxënësve, kur ata kanë hyrë në dhomën e klasës në mëngjes, nëse i kanë krehur mirë flokët e tyre, nëse janë veshur mirë. Gjatë epokës së Rilindjes më të respektuar ishin mësuesit, priftërinjtë dhe kryetarët e bashkive. Ndaj tyre të gjithë kishin respekt të madh, por kohërat ndryshojnë dhe sot është më ndryshëm. Në atë kohë në një tavolinë shkrimi uleshin nxënës të moshës së ndryshme. Atëherë shumë pak njerëz ishin përgatitur për profesionin e mësuesit, prandaj përdorej metoda e lartpërmendur e mësimdhënies së ndërsjellë – nxënësit e mëdhenj i ndihmonin mësuesit në punën e tyre. Më të mëdhenjtë i ndihmonin ata më të vegël, kurse fëmijët në klasë stimuloheshin, por kishte edhe shumë ndëshkime. Kishte tabela speciale, të cilat i vendoseshin në qafën e nxënësit, ku kishte mbishkrime të ndryshme: “i kujdesshëm”, “i urtë” etj. Kishte edhe tabela me mbishkrime si “i padëgjueshëm”, “dembel”, “i ndotur”. Nxënësit detyroheshin për t’u kthyer në shtëpi me këto tabela dhe të gjithë në rrugë i shihnin se çfarë kishin bërë këtë ditë në shkollë. Nxënësit e vegjël i shoqëronin ata më të mëdhenj, duke u kthyer në drekë në shtëpi. Nxënësi më i madh ishte i detyruar të ndiqte nëse ata më të vegël e respektonin rendin publik, nëse i përshëndesnin të rriturit. Kështu në fakt edukoheshin fëmijët në epokën e Rilindjes.”

Përgatiti në shqip: Vesella Mançeva

Fotografi: nmogabrovo.com