Në një mëngjes të ftohtë nëntori të vitit 1917, në kulmin e Luftës së Parë Botërore, një zepelin L 59 u ngrit nga baza afër Jambollit për në Tanzani. Qëllimi ishte furnizimi i municioneve dhe materialeve për njësitë ushtarake gjermane të vendosura në terrene të largëta dhe të egra. Zepelini fluturoi me sukses mbi detet Egje dhe Mesdhe, pastaj mbi shkretëtirën në Afrikë, duke zhvilluar një shpejtësi deri në 103 km në një orë. Por kur ai po i afrohej qytetit Hartum në Sudan, ai u thirr të rikthehet në bazë nga komanda gjermane për shkak të dezinformatave të përhapura nga forcat kundërshtare. Gjatë fluturimit, ekuipazhi prej 23 anëtarësh nuk përdori harta, fluturoi sipas ndjenjës dhe shumicën e kohës nuk kishte asnjë kontakt me Berlinin. Pavarësisht dështimit taktik, misioni sekret u bë legjendar. Dhe mbetet në histori me kohëzgjatjen e tij rekord të fluturimit prej afro 96 orësh dhe më shumë se 6800 km të kaluar.

Këto dhe fakte të tjera interesante, që lidhen me fluturimin epik të L59 dhe historinë e dirizhableve, mësojmë nga ekspozita fotografike multimediale “BOTA E DIRIZHABLEVE: KUR JAMBOLL ISHTE PJESË E SAJ”, e rregulluar në Muzeun Historik Rajonal të qytetit. Ajo bazohet në librin “Aeroplanët e projektuar për madhështi”(Airships-design for greatness) nga Prof. Massimiliano Pinucci. Ai vetë është projektues dhe pilot amator, si dhe kurator i ekspozitës. Vizitorët mund të shohin gjithashtu një model në shkallë 1:100 të zepelinit legjendar L 59.

Prof. Pinucci pranoi për Radio Bullgarinë se edhe si fëmijë lexoi për L 59 në një libër të gjyshes së tij nga vitet 30-të dhe që atëherë u mahnit nga magjia e dirizhableve. Si rezultat i kërkimit të tij afatgjatë, lindi një libër dhe ekspozitë për gjigantët qiellorë të shekullit të XX-të. Për herë të parë ekspozita u prezantua në vitin 2018 në Trieste. "Vitin e kaluar vizitova qytetin Jamboll dhe u dashurova me të. Atëherë për herë të parë shkela në dyshemenë e ish-hangarit të anijeve ajrore të ndërtuar në afërsi të qytetit" - thotë Prof. Pinucci dhe shton:

“Kështu lindi ideja për të vazhduar me një projekt që do të përdorte përmbajtjen e ekspozitës së vitit 2018, por i përditësuar me vizatime dhe tabela të reja në një seksion të veçantë kushtuar dirizhableve të Jambollit. Dhe ata ishin tre gjatë Luftës së Parë Botërore. Megjithatë, ne e vëmë theksin mbi të fundit - Zepelin L 59 që bëri këtë fluturim legjendar. Ky është një fluturim rekord që zgjat mbi 95 orë pa u ndalur dhe pa mbushjen suplementare të karburantit, dhe mbetet për dyzet vjet, fluturimi më i gjatë i njerëzimit!”

Sipas prof. Pinucci, për aviacionin, këto 40 vite janë si 400 vjet në jetën e zakonshme. Sepse në 4 dekada, njerëzit kaluan nga avionë të vegjël prej druri dhe pëlhure në avionë që e tejkalojnë një deri në dy herë shpejtësinë e zërit. “Misioni i L 59 është një nga ato aventura romantike që na lehtësojnë disi kur flasim për vitet e errëta të luftës”, thotë profesori, duke shtuar:

“Ky nuk ishte një mision ushtarak, ishte një mision shpëtimi, nuk ishte një mision bombardimi, ishte një mision transporti mallrash. Imagjinoni, ky është njësoj si të dërgojmë furnizime për një mision hapësinor nga Jamboll sot, dhe për këtë qëllim të ndërtojmë një bazë ajrore në këtë qytet dhe një raketë gjigante, dhe më pas ta lëshojmë atë në hapësirë."

Pas kthimit nga Afrika, zepelini kreu një sërë misionesh zbulimi në pika të tjera të planetit. Por më 7 prill 1918, pasi u ngrit nga Jamboll, L 59 u shkatërrua në rrethana të paqarta pranë Maltës. Megjithatë, arritja e tij e paprecedentë çoi në një ndryshim revolucionar në mendimin inxhinierik në fillim të shekullit të XX-të.

"Fluturim me dy drejtime të L 59 deri në kufijtë e Kenisë, deri në Sudan dhe mbrapa mund të krahasohet me distancën midis qytetit Jamboll dhe Majamit. Kjo është rreth 6800 km nga ajri, një distancë mbresëlënëse! Nuk është rastësi që ky fluturim rekord u studiua me shumë kujdes nga drejtues dhe sipërmarrës të sektorit, të cilët u interesuan për mundësinë e shfrytëzimit të dirizhableve për fluturime të pasagjerëve në distanca të gjata transoqeanike” – përfundon Prof. Massimiliano Pinucci.

Ekspozita mund të shihet në Muzeun Historik Rajonal të qytetit Jamboll deri më 28 shkurt të vitit të ardhshëm, ndërsa nga marsi do të vizitojë Muzeun Historik Kombëtar në Sofje.

Lexoni më shumë nga koleksioni i Radio Bullgarisë:

• Muzeu i aviacionit ruan historinë e ndërtimit të avionëve në Bullgari

• Orlina Asparuhova – pilotja e parë dhe e vetme e ballonit me ajër në Bullgari

• Qielli nuk përbën kufi

• “Në kërkim të Spisarevskit” – filmi i ri dokumentar i Adela Peevës

• 106 vjet nga lindja e kapitenit Dimitër Spisarevski

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Svetllana Dimitrova

Foto: Muzeun Historik Rajonal - Jamboll, Massimiliano Pinucci