Artisti Margarit Canev – Margo largohet nga kjo botë me një fluturim

Një artist i ri bullgar vendos me vullnetin e tij të lirë të largohet nga kjo botë në mesin e shekullit të kaluar për të ruajtur vetveten, edhe pse i mundur nga sistemi në një nivel thjesht fizik. Aktualisht, në galerinë e Institutit Kulturor Bullgar në Paris, ai është i pranishëm përmes veprave të tij, duke treguar histori, duke provokuar reflektime, por edhe duke dërguar mesazhe që, me rëndësinë e tyre, ringjallin praktika që supozohet se janë lënë përgjithmonë në të kaluarën.

Margarit Canev, i quajtur Margo nga miqtë e tij, lindi në vitin 1944 në Teteven – një qytet i vogël i zhytur në përqafimin e maleve të larta.

"Ai dukej se kishte dy role – të një vetmitari, të një personi shumë introvert dhe të pavarur, dhe në të njëjtën kohë shijonte shumë miq dhe biseda të këndshme me ta, gjë që është mjaft normale për një person artistik dhe të përkushtuar ndaj artit", thotë galeristja dhe kuratorja e ekspozitës, Olimpia Nikollova-Daniell. "Nga njëra anë, ai jetonte në bibliotekë me veprat e artit, dhe nga ana tjetër, jetonte jetën e një të riu."

Talenti i tij u vu re që në vitet e para të shkollës në qytetin e tij të lindjes dhe ai u diplomua me nderime në shkollën e mesme të arteve në Sofje. Klasat e pikturës rezultuan të ishin hapi fillestar që e dërgoi atë në specialitetin "Skulpturë" në Akademinë e Arteve. Edhe pse u largua vetëm 24 vjeç, në punën e tij piktori i ri preku tema që i përshtaten më shumë një të urti me mjekër të bardhë. Është sikur koha po e bën të rritet kaq shpejt, ose ndoshta është një paralajmërim i numrit të ditëve që është i destinuar të jetojë.Sikur koha e detyron të rritet kaq shpejt, ose ndoshta parandjenja për numrin e ditëve të tij të caktuara.

Një dosje me akuarele, e gjetur rastësisht në tavanin e shtëpisë familjare tashmë të zhdukur në Tetеven, shndërrohet në dëshminë më të hershme të përpjekjeve të para serioze të Margo në art.Dhoma të errëta me krevate identikë, një rresht kazermash dhe një sobë me një oxhak të gjatë në konvikt, silueta njerëzore të aluduara me një goditje të lehtë furçe, më shpesh me të zezë, rikrijojnë një atmosferë trishtimi, nostalgjie dhe vetmie.Dhoma të errëta me shtretër njësoj, rregull ushtarak dhe një sobë me oxhak të gjatë në konvikt, silueta njerëzore të sugjeruara me një prekje të lehtë të penelit, më së shumti në të zezë, krijojnë një atmosferë trishtimi, nostalgjie dhe vetmie."

"Mund të vërejmë pjekurinë e tij, kërkimin e thellë për të materializuar botën, për të mësuar, për shembull, si të krijojë një mur, një pellg, një peizazh – në përgjithësi, qasjen e tij serioze dhe të thellë ndaj gjërave të jetës," – thekson Olimpia Nikollova. – "Ndërsa vizatimet që përfshijmë në ekspozitë janë një përpjekje për të dematerializuar gjithçka që ka arritur në akuarele. Këto janë reflektime filozofike, zgjerime të kufijve të njohjes, por në një aspekt tjetër – shumë lakonike dhe komentative në lidhje me gjërat që e preokupojnë. Mund të vërehet studimi i marrëdhënieve ndërnjerëzore, kërkimet në fushën e filozofisë, të fesë. Kemi dëgjuar se Margo ka ecur me një libër të Lao-Tze nën sqetull dhe është marrë me këtë filozofi. Prandaj, detyra jonë ishte të tregojmë qasjen e tij të thellë dhe serioze ndaj botës përmes artit që ka krijuar."

"Në një nga pikturat e tij, Margarit Canev paraqet një burrë me krahët e hapur si flatra. Në vitin 1969, ai vetë fluturoi nga një shkëmb i lartë në Ballkanin e Tetevenit.

"A ishte depresioni i Margo-s personal apo i rrënjosur në jetën e tij sociale? Miqtë e tij deri më sot nuk mund të japin një përgjigje të qartë për këtë pyetje. Megjithatë, një fakt i pamohueshëm është pika e fundit e katranit – studenti që kishte ndërprerë studimet për një vit dëgjon fjalët nga goja e dekanit në Akademinë e Arteve: 'Hej, prift, shko rruaj mjekrën dhe kur të vish në formë, eja të të regjistrojmë si student,' sipas dëshmisë në filmin 'Margo dhe miqtë'. I riu, që kishte lëshuar mjekër në shenjë zie për nënën e tij të ndjerë, megjithatë nuk i bindet këtij 'këshilli' të prerë."

"Ai ishte i lirë, i vërtetë, një aristokrat shpirtëror dhe nuk i bindej asgjëje përveç natyrës dhe talentit të tij – prandaj refuzuan ta regjistrojnë në kursin e ardhshëm, jo vetëm për shkak të mjekrës," – pohon një nga miqtë e tij. Pasoi përjashtimi dhe dërgimi me forcë në vendlindjen e tij, Teteven."

"Mendoj se ky akt ekstrem është një shenjë e qartë e mosdurimit," – thotë Olimpia Nikollova. – "Nuk është rastësi që miqtë dhe njerëzit që kanë pasur kontakt me Margo e vlerësojnë kaq shumë personalitetin dhe krijimtarinë e tij. Me kalimin e kohës, ata shndërrohen në një komunitet të vogël, edhe pse në pozitën e të përjashtuarve. Por sipas mendimit tim, është e rëndësishme që në një shoqëri të ketë pikërisht të përjashtuar, të ketë njerëz si këta miq dhe si vetë Margarit Canev, sepse ata bëhen një korrektiv që na shtyn jo vetëm të reflektojmë, por edhe të mos lejojmë lloje të tilla represioni."

Rebelimi kundër sistemit është i dukshëm në veprat e tij."Fytyrat shtrembërohen në groteskë, trupat transformohen në objekte pa jetë, në module që ndërtojnë monumente dhe tempuj. Ata që kurorëzohen me lavdi janë të përçmuar dhe të mjerë", shton Olimpia Nikollova.

"Pavarësisht mbylljes së Bullgarisë, ai ka kapur idetë në ajër. Një njeri inteligjent dhe i thellë, siç ishte Margarit Canev, është shndërruar në ekuivalentin absolut të gjithçkaje që ndodh në fenomenet botërore," – thotë në përfundim Olimpia Nikollova. Kështu e shohin atë edhe shikuesit në Institutin Kulturor në Paris përmes veprave të tij në ekspozitën 'Fluturimi' (deri më 23 maj) – 'fluturimi i një shpirti të pabindur, që ka sfiduar vlerat dominuese të rreme të kohës së tij dhe është bërë shembull se si 'e dobëta bëhet e fortë' (Lao Tze), duke krijuar një shoqëri civile të vogël, por të qëndrueshme që korrigjon në mënyrë të padukshme "