"Trupa është zemra e qendrës bullgare më të vjetër dhe më aktive në shtetin e Pensilvanisë, e cila është krijuar para 95 vitesh", thotë në një intervistë për Radio Bullgaria udhëheqësja artistike e formacionit gjatë dy dekadave të fundit, Biljana Stafura, dhe na kthen pas në historinë nga viti i largët 1955:

Jetëgjatësinë e formacionit, Biljana e shpjegon me këmbëngulje, me shumë punë dhe dashuri të jashtëzakonshme – të gjitha këto gjëra duhet të jenë të pranishme tek të gjithë “të përfshirët”. "Edhe sigurisht, të kesh një udhëheqës dhe koreograf të jashtëzakonshëm si Bibi" – shton Ekaterina Kleter, pjesë e "At Paisij" tashmë nëntë vjet. Ajo e zbulon trupën përmes shkollës bullgare të së dielës "At Paisij", e cila ndodhet në ndërtesën e qendrës BMNECC dhe të cilën e ndjekin fëmijët e saj. Si nënë, ajo u ka dhënë atyre shkrimin dhe leximin bullgar, ndërsa ata e kanë zhytur në ritmin e atdheut – pranon me buzëqeshje Katja.

Sot në ansambël bëjnë pjesë rreth 60 vetë, afërsisht 90 prej tyre, përfshirë edhe fëmijë nga shkolla bullgare e së dielës në Pittsburgh, janë pjesë e atyre që kanë ardhur për turneun kombëtar në Bullgari.

Ndjenja e të kapurit dorë për dore me fëmijën tënd në skenë është e pabesueshme. 60% e pjesëmarrësve nuk janë bullgarë. Nuk kanë lidhje me rrënjët bullgare. 20% janë njerëz si unë dhe Katja, që jemi lindur në Bullgari, kemi jetuar këtu dhe më pas kemi shkuar të studiojmë dhe punojmë në SHBA. Ndërsa pjesa tjetër prej 20% janë njerëz nga brezi i dytë dhe i tretë – fëmijët tanë, që kanë lindur atje" – pranon Biljana Stafura.

Ndër të huajt që ia kanë kushtuar të dielën e tyre pushimi këngëve dhe valle bullgare është edhe anëtari më i vjetër i ansamblit – pastori Dejvid Ërban (Fr. Dave Urban).

Sot pastori Dejvid e ka pranuar ritmin e Ballkanit në zemrën e vet. Bashkëshortja e tij është rumune dhe ai ka ardhur në Evropë dhjetëra herë, ndërsa për Bullgarinë thotë thjesht – vend i bukur, njerëz të bukur, muzikë e bukur, valle të bukura.

"Ansambli vërtet është në oborrin tim të pasëm – pesë minuta larg nga vendi ku jam rritur. Dija për të nga miq dhe të afërm që ishin pjesë e grupit dhe më pas u bashkova. Shumë nga muzika me të cilën jam rritur – serbe, maqedonase – të gjitha këto janë pjesë e imja dhe e familjes sime dhe Bullgaria është pjesë e kësaj kulture të përbashkët. Ne kapërcejmë kufijtë, ndajmë këto kultura dhe ato shndërrohen në një përzierje kulturore. Kjo është vizita ime e tretë në Bullgari. Këtu është qetë. Të gjithë ulen dhe kënaqen me njëri-tjetrin, me botën përreth tyre, kënaqen me muzikën dhe kulturën."

E pyesim Beth-in, cili është rajoni i saj i preferuar folklorik nga Bullgaria?

"Oh, rajoni i preferuar – padyshim Pirini dhe Rodopet. Ata janë thjesht shumë të bukur dhe shumë... me shpirt!"

Në ndryshim nga ajo, pastori Dejvid Ërban pranon:

"Nuk ka si të shpëtosh nga vallet shope – të preferuarit e mi janë rajonet e Veriut dhe të Shopeve."

"Fakti që folklori muzikor bullgar është jashtëzakonisht i pasur me ritme të ndryshme kohore – të rregullta të ndërlikuara, të çrregullta, të kombinuara – e bën atë jashtëzakonisht unik. Në Pittsburgh është shumë interesante, sepse ka shumë grupe nga Europa Lindore, madje edhe për fëmijë dhe të rinj. Ne u japim një mundësi, në të cilën ata mund të zhvillohen si artistë dhe si njerëz, të ndihen mirë, sepse vallja bullgare të fton, tërheq njerëzit. Ansambli është pikërisht i tillë – tërheq njerëzit dhe u jep atyre mundësinë të ndjejnë vetveten, të ndjejnë të tjerët dhe të lidhen jo vetëm me rrënjët bullgare, nëse janë bullgarë, por të lidhen me rrënjët e tyre. Dhe këtë e shohim me miqtë tanë nga Sllovakia, Ukraina, Serbia dhe vende të tjera. Ajo që i bën më shumë përshtypje të huajve është si është e mundur që një muzikant të krijojë një muzikë të tillë, që është melodike dhe ka kaq shumë lloje dhe masa të ndërlikuara, dhe si ka mundur ai bullgari të gjejë një mënyrë për ta kërcyer atë, si për shembull kopanica. Kjo i habit."

"Ne këndojmë dhe kërcejmë vepra nga çdo rajon etnografik i vendit tonë", thekson udhëheqësja e trupës Biljana Stafura. "Edukojmë dashurinë për Bullgarinë, për gjithçka të bukur që kemi dhe për ne është e jashtëzakonshme që sot mund të ndajmë drejtpërdrejt të gjitha këto me fëmijët tanë, me miqtë tanë." Ansambli nga Pittsburgh ka edhe mundësinë të takohet me disa nga përbërjet më të mira të valleve dhe muzikës folklorike në Bullgari – me ansamblet "Filip Kutev", "Trakija" dhe "Pirin", dhe fillimi i këtij shkëmbimi u vu në Shtëpinë e Vjetër – me muzikantët nga Orkestra e muzikës popullore të BNR.

Shihni më shumë nga arkivi i Radio Bullgarisë: