Grafik ve ressam, Bulgar karikatürünün babası bir çok feyleton ve hiçin öykü yazarı Aleksandır Jendov 1953 yılında kansere yenik düşüp, vefat ediyor. Cenazesine bir avuç kişi gelmeye cesaret eder. Oysa ressamın meslektaşları arasında otoritesi tartışılmazdır. Tüm hayatı boyunca Jendov’un hayatında ve çalışmalarında komünist inançları ve antifaşist eylemleri öndedir. Buna kimse şüphe duymaz. Fakat 1953 yılında cenazesinde herkes susuyor.

BMR’nun Altın Fonunda ressam prof. Aleksandır Poplilov, Jendov ile ilgili anılarını anlatıyor:

Aleksandır Jendov Sofya’da Güzel sanatlar akademisini bitiriyor, ondan sonra Almanya’da grafik ve dekoratif sanat dalında okuyor. 1930 yılında Moskova’da sanat-teknik enstitüsünden mezun oluyor, fakat Bulgar komünist partisinin emri ile ülkeye dönüyor. 1931 yılında yeni ressamların derneğinin kurucusu oluyor, o sıralarda sanatta sosyalist gerçeklik uygulanması için mücadele ediyor. Jendov ünlü Bulgar şair Hristo Smirnenski ile dost, onun ünlü ‘Kış öyküleri’ kitabındaki resimleri çiziyor.

Jendov ve Vılko Çervenkov aynı liseyi, 3. Erkek lisesini bitiriler. 1944 yılında Çervenkov’un Moskova’dan dönüşünden sonra ikisi yeniden görüşüyorlar. Çervenkov kültür cephesinde yönetici olur, Jendov ise karikatürle ve feyletonlar ile burjuvaziyi ve kapitalizmi eleştiriyor. BKP nin 5. Kongresinde 1948 yılında oluyor bu, kültür devrim yapılması kararı verilir. Çervenkov sanatçılarla görüşmeler başlatır ve her konuşmasının başında, Kültür cephesinin Parti tarafından yönetilecek, sözleri ile başlar, .1950 yılında kendi bağımsız görüşlerini ifade eden entelektüellere karşı yeni bir takip etme dalgası başlıyor. Çervenkov’un emriyle ressamlar birliğinin parti örgütünün araştırılması, yoklanması başlatılıyor. Komisyon Jendov’a ceza uygulanması kararı verir. Gerekçe olarak: disiplinsizlik kariyerlik, bölücülük. 1950 de Yıl başı gecesinde bir grup entelektüellerin toplandığı eve Çervenkov da gelir. Jendov ile arasında ciddi bir tartışma olur. Ressam parti yönetmenliğinin yeteneksiz olduğu, sanatın sanatçılar tarafından yönetilmesi gerektiğini savunur. Daha sonra bütün bu görüşlerini yazılı olarak uzun bir mektup ile Çervenkov’a gönderir. Çervenkov bu sıralarda artık Komünist partinin genel sekreteri. İlginç olanı bu mektuptan esir kalmıyor, bugüne dek kimse görmüyor bu mektubu. Ama Jendov BKP’den kovuluyor herkes tarafından unutuluyor, kansere yakalanıyor ve 60 yaşında ölüyor. Sadece üç yıl sonra ismi aklanıyor, kişilik kültünün kurbanlarından bir ilan ediliyor. Ama iş işten geçmiştir. İyi ki mükemmel karikatürleri kalıyor.

Kaynakça: Dimitır Avramov- “Totaliter sanat üzerind enotlar”

Penço Kovaçev-“ Jendov Çervenkov ile zıtlaştı ve bunu hayatı ile ödedi”

Fotokolaj:Vergil Mitev