24η Μαΐου – γιορτή της σλαβικής γραφής και της βουλγαρικής παιδείας και πολιτισμού

Στο δεύτερο ήμισυ του 9ου αιώνα κάνει την εμφάνισή της μια ακόμα αλφάβητος στην Ευρώπη. Δημιουργοί της είναι οι Άγιοι αδερφοί Κύριλλος και Μεθόδιος από τη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι ανακηρύχθηκαν προστάτες της Γηραιάς Ηπείρου από τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β’ το 1980. Το έργο των δυο αδερφών και ισαποστόλων θέτει τις βάσεις για το σλαβικό γραπτό λόγο και πολιτισμό.

Κατά την περίοδο του 9ου αιώνα, με τον εκχριστιανισμό των σλαβικών φύλων στην Κεντρική και ΝΑ Ευρώπη, η Ρώμη και η Κωνσταντινούπολη αγωνίζονται για το ποιος θα ασκεί επιρροή σ’ αυτά. Με τη δημιουργία της νέας αλφαβήτου και με τη μετάφραση των λειτουργικών βιβλίων στη σλαβική γλώσσα, το Βυζάντιο προσπαθεί να περιλάβει τους Σλάβους στην Ανατολική Εκκλησία. Όπως τονίζει ο υφηγητής κ Γκεόργκι Νικόλοφ, από το Πανεπιστήμιο της Σόφιας "Άγιος Κλήμης της Αχρίδας", και στο παρελθόν είχαν πραγματοποιηθεί προσπάθειες δημιουργίας σλαβικής γραφής, αλλά δεν είχαν στεφθεί με επιτυχία. Για το λόγο ατό η αποστολή ανατέθηκε στον Κύριλλο τον οποίο βοηθούσε ο αδερφός του, Μεθόδιος.

"Η επιλογή του Κύριλλου οφείλεται στην πολυμάθειά του, την παιδία και τα φυσικά προσόντα που απέδειξε από την εφηβική του ηλικία", λέει ο υφηγητής Νικόλοφ στη συνέντευξή του στην Βουλγαρική Ραδιοφωνία. "Ο Κύριλλος κλήθηκε από Βυζαντινούς αξιωματούχους να εκπαιδευτεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου απέκτησε γνώσεις ανώτατου επιπέδου. Έμαθε τις καλές τέχνες και γλώσσες στις οποίες μεταφράζονταν τα θρησκευτικά βιβλία. Ένας άλλος, σημαντικός, λόγος που επιλέχτηκαν οι δυο αδερφοί, ήταν ότι κατάγονταν από τη Θεσσαλονίκη, στην οποία, όπως και στις γύρω της περιοχές, ζούσαν πολλοί Σλάβοι. Στο σύντομο βίο του Αγίου Κύριλλου, μεταξύ των άλλων που αφορούν στην καταγωγή του, αναφέρεται ότι προέρχεται από βουλγαρικό γένος. Με τον τρόπο αυτό ο ανώνυμος βιογράφος θέλησε να δείξει ότι ο Κύριλλος προέρχονταν από τους Σλάβους της Θεσσαλονίκης οι οποίοι, την εποχή εκείνη, είχαν αρχίσει να αυτοαποκαλούνται Βούλγαροι, για να τονίσουν τους δεσμούς τους με το βουλγαρικό κράτος. Οι δυο αδερφοί, γνωρίζοντας την ελληνική, λατινική και εβραϊκή, ήταν σε θέση να μεταφράσουν τις γραφές αναζητώντας, αλλά και δημιουργώντας, την αντίστοιχη σλαβική λέξη. Η μετάφραση κειμένων που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή είναι εύκολη, σε αντίθεση με τη μετάφραση των θρησκευτικών κειμένων τα οποία είναι γεμάτα με αφηρημένες έννοιες".

Την εποχή εκείνη απαγορεύονταν η τέλεση Θείας Λειτουργίας σε άλλη γλώσσα εκτός από την ελληνική, εβραϊκή και λατινική. Με τις μεταφράσεις τους οι Κύριλλος και Μεθόδιος παραβαίνουν το δόγμα αυτό και κατηγορούνται ως αιρετικοί. Μετά από πολλές περιπέτειες η Ρωμαϊκή Εκκλησία αναγνωρίζει τη σλαβική σαν επίσημη λειτουργική γλώσσα.

Ο Άγιος Κύριλλος πεθαίνει το 869 στη Ρώμη και ο Άγιος Μεθόδιος το 885 στη Μεγάλη Μοραβία, στην οποία οι δυο αδερφοί κήρυσσαν τη χριστιανική πίστη στη σλαβική γλώσσα και δίδασκαν στους μαθητές τους.

Το μνημείο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου μπροστά στην εθνική Βιβλιοθήκη που φέρει το όνομά τους

Μετά το θάνατο του Μεθόδιου, οι αρχές της Μοραβίας απαγορεύουν τις λειτουργίες στη σλαβική και διώχνουν από τη χώρα τους, τους μαθητές και οπαδούς των δυο αδερφών. Το 886 ο Βούλγαρος πρίγκιπας Βόρις Α’ δέχεται τους μαθητές τους, Κλήμη, Ναούμ, Σάββα, Γοράζδο και Αγγελάριο. Στη Βουλγαρία δημιουργούνται δυο λογοτεχνικές σχολές. Ο Κλήμης στάλθηκε στην Οχρίδα, που την εποχή εκείνη ήταν το κέντρο των νοτιοδυτικών εδαφών της Βουλγαρίας.

"Μια από τις βασικές του υποχρεώσεις ήταν να κηρύσσει το λόγο του Θεού και να εκπαιδεύει τους ιερείς και αξιωματούχους της Εκκλησίας της Βουλγαρίας. Σε διάστημα 7 ετών ο Κλήμης εκπαίδευσε 3.500 ιερείς", αναφέρει ο κ Νικόλοφ. "Επίσης κήρυσσε τη χριστιανική θρησκεία μια και στις ΝΔ περιοχές τη Βουλγαρίας ζούσαν φυλές οι οποίες εξακολουθούσαν να είναι ειδωλολάτρες. Ο πρίγκιπας Βόρις Α’ ζήτησε από τον μαθητή του Μεθόδιου, Ναούμ, να παραμείνει στην περιοχή των πόλεων Πλίσκα και Μεγάλη Πρεσλάβα, στη ΒΑ Βουλγαρία, στην οποία δημιουργείται μια ακόμα λογοτεχνική σχολή. Στις περιοχές αυτές ζούσε εξαιρετικά συμπαγής σλαβόγλωσσος πληθυσμός. Εκτός αυτού ήταν σημαντικό να αυξηθεί το επίπεδο της πολιτιστικής ζωής στην πρωτεύουσα της χώρας".

Η σχολή βρίσκονταν αρχικά στην πόλη Πλίσκα. Μετά την ενθρόνιση του τσάρου Συμεών του Α’, η σχολή μεταφέρεται στη νέα πρωτεύουσα Πρεσλάβα. Η σχολή πραγματοποιεί σημαντική μεταφραστική δραστηριότητα, γράφονται νέα βιβλία και συγγράμματα καθώς και λογοτεχνικά έργα.

"Η δραστηριότητα αυτή συνεχίζεται για ένα διάστημα 50–60 ετών. Πρόκειται για το διάστημα κατά το οποίο οι Κύριλλος και Μεθόδιος αρχίζουν να δημιουργούν και την εποχή που οι μαθητές τους συνεχίζουν το έργο τους στη Βουλγαρία. Η νέα λογοτεχνία εμφανίζεται από το πουθενά και είναι εξαιρετικά πλούσια σε περιεχόμενο και θεματολογία", συνεχίζει ο κ Νικόλοφ. "Στην αρχή μεταφράζονταν έργα Βυζαντινών συγγραφέων, αλλά με την συμπλήρωση σημειώσεων ή και εδαφίων από τους Κύριλλο και Μεθόδιο και στη συνέχεια, από τους μαθητές τους. Αυτός είναι ο λόγος που ο Πολωνός επιστήμονας Πάβελ Σαφάρικ ονόμασε την περίοδο της βασιλείας του τσάρου Συμεών του Α’, "Χρυσό αιώνα" της βουλγαρικής λογοτεχνίας. Θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε ότι ο αιώνας αυτός ήταν χρυσός και για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό".

Τοιχογραφία των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου με τους μαθητές τους

Στην περίοδο του Μεσαίωνα η Βουλγαρία μετατρέπεται σε γέφυρα για τη διάδοση τη σλαβικής γραφής και γραμματείας στους λαούς που ζουν στη Ρωσία, Σερβία, Βλαχία και Μολδαβία. Σ’ αυτό, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, συνεισφέρει η κατάληψη της Βουλγαρίας από το Βυζάντιο στα αρχές του 11ου αιώνα. Την εποχή εκείνοι οι Βούλγαροι λόγιοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους μεταφέροντας τις γνώσεις τους για τη σλαβική γραφή.

Η πρώτη σλαβική γραφή, το γλαγολιτικό αλφάβητο, την οποία δημιούργησαν οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος, ονομάζονταν ρηματική. Στα τέλη του 9ου και τις αρχές του 10ου αιώνα, δημιουργείται μια ευκολότερη, ως προς τη χρήση της, αλφάβητος, η οποία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα από πολλούς λαούς της Ευρώπης και της Ασίας. Με την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007, η κυριλλική γίνεται η 3η επίσημη αλφάβητος στην κοινότητα.

Σήμερα η 24η Μαΐου, η ημέρα της σλαβικής γραφής και της βουλγαρικής παιδείας και πολιτισμού, είναι μια από τις πιο τιμούμενες γιορτές στο βουλγαρικό εορταστικό ημερολόγιο.

"Ο Φράντισεκ Ντβόρνικ, ένας από τους μεγαλύτερους γνώστες του έργου των αδερφών Κυρίλλου και Μεθοδίου, γράφει ότι με την παροχή ασύλου στους μαθητές τους η Βουλγαρία έσωσε τη σλαβική αλφάβητο και λογοτεχνία", τονίζει ο κ Νικόλοφ. "Αυτό είναι αλήθεια μια και κατά την εκδίωξή τους από τη Μεγάλη Μοραβία δεν μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους βιβλία. Η πρόσκληση του Βούλγαρου ηγεμόνα ήταν η σωτηρία τους και παράλληλα η σωτηρία των γνώσεών τους και των σλαβικών μεταφράσεων τις οποίες μετέφεραν στο πνεύμα τους. Φτάνοντας στη Βουλγαρία, ξανάγραψαν τα χαμένα έργα των αγίων αδερφών και με τον τρόπο αυτό τα έσωσαν. Οι μεταφράσεις αυτές αποτελούν τη βάση της μεσαιωνικής βουλγαρικής λογοτεχνίας, η οποία έχει περισσότερο θρησκευτικό περιεχόμενο. Στην περίοδο της βουλγαρικής αναγέννησης, περίοδο που η Βουλγαρία βρίσκονταν κάτω από την οθωμανική κυριαρχία, με πρωτοβουλία του μεγάλου συγγραφέα, γλωσσολόγου και εκπαιδευτικού Νάιντεν Γκέροφ, το 1851 γιορτάζεται για πρώτη φορά η γιορτή των Αγίων αδερφών Κυρίλλου και Μεθοδίου σε σχολείο της πόλεως Πλόβντιφ. Από το 1857 γιορτάζεται τόσο σαν γιορτή των αγίων, όσο και σαν γιορτή της βουλγαρικής παιδείας. Οι Βούλγαροι, παρά τις όποιες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, πάντα γιορτάζουν την ημέρα της γιορτής της σλαβικής γραφής".

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης

Διαδώστε

24η Μαΐου – γιορτή της σλαβικής γραφής και της βουλγαρικής παιδείας και πολιτισμού

Περισσότερα στην κατηγορία

Το Ψυχοσάββατο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ τιμάμε τη μνήμη των νεκρών

Μετά το «ΟΧΙ» ακολούθησαν δύσκολα χρόνια για την Ελλάδα

Ανακαλύφθηκε πλήρως διατηρημένο άγαλμα του 2-3ου αιώνα στη Βάρνα

Το Ψυχοσάββατο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ τιμάμε τη μνήμη των νεκρών